Şeytanın yaratılışı ve mahiyeti

Şeytanın yaratılışı ve mahiyeti şeytanın yaratılışı Kur’lahzaı Kerim, Hz Ademin topraktan yaratıldığını, sonra ona ruh verilerek canlı bir insan haline getirildiğini açık açık anlatır Aynı şekilde Şeytanın da cinlerden olduğu konusunu vurgular Bu husus Kur’anı Kerimde şöyle anlatılır: “Rabbin meleklere demişti ama: Ben emin çamurdan bir insan yaratacağım Onu tamamlayıp, içine de ruhumdan üfürdüğüm süre, derhal ona secdeye kapanın! Tüm melekler toptan secde ettiler Yalnız Şeytan secde etmedi O cömertlik tasladı ve kâfirlerden oldu Allah! Ey Iblis! İki elimle yarattığıma secde etmekten seni men eden nedir? Böbürlendin mi, yahut yücelerden misin? dedi Şeytan: Ben ondan hayırlıyım! Beni ateşten yarattın, onu çamurdan yarattın, dedi (1) Şeytan ateşten yaratılmış olmayı kendince bir fayda sebebi olarak görmüştür Ateş başka varlıklarla temas ettiğinde onları yakar ve eritir Su ve kum, toprak gibi öteki katı maddeler ateşi onu söndürür Bir üstünlük sebebi gibi görülen bu ayrım, sahiden şeytanı ömür boyu yalnızlığa itmiştir Ulu Allah’ın katında üstünlüğün temel esası ise, önce kendisine itaat edilmesi idi Şeytan, bundan imtina edip kaçındığı ve kendisini üstün gördüğü için rahmetten kovulmuş ve “şeytan olarak adlandırılmıştır Ateşin toprağı yakması nedeniyle, bunu değil olmaz bir üstünlük olarak görüp büyüklenmesi şeytanın kâfir olarak İlahi huzurdan da cennetten de kovulmasına sebebiyet vermiştir Kuran’da, cinlerin ateşten yaratıldığı bildirilmektedir: “Cinleri de daha önce zehirli ateşten yaratmıştık (15:27); “Cinleri öz ateşten yarattı (55:15) Bazı alimler, Rahman suresindeki “Cânn deyiminden kasıt, cinlerin babası İblistir demişlerdir Elmalılı Hamdi Yazır, aynı kanaatte olmadığını söyleyerek, “Başlangıç itibariyle tüm insan cinsi salsaldan yaratılmış olduğundan insandan niyet, yalnız Adem yok insan cinsi olduğu gibi, Cânn’dan gaye da cin cinsidir der(3) Şu halde Şeytan, yani şeytan da cinlerden olduğuna tarafından, o da ateşten keza de dumansız, öz, yalın, yakıcı ateşten yaratılmıştır diyebiliriz Buna yukarıda meallerini verdiğimiz ayetler de zaten dobra dobra işaret etmektedir Bursalı İsmail Hakkı da, “O cinlerdendi ayetini, “Onun aslı, ateşten yaratılmış bir cindi den değildi diye tefsir etmekte ve “e ‘Ademe secde edin!’ demiştik Iblis hariç hepsi derhal secde etti(Kehf, 1850) Ayetinde İblisin meleklerden istisna edildiğini söylemektedir “Iblis melek olmayıp, cin olduğuna göre, melekten nasıl istisna edilmiş olabilir? tarzındaki muhtemel bir soruya yanıt için şu izahı yapmıştır “Çünkü, Şeytan de onlarla beraber secde etmekle emrolunmuştur sonradan ise istisna edilmiştir Tıpatıp, “falan bayan hariç tümü çıktılar sözünde olduğu gibi Burada hariç olan birey, erkekler arasında yer alan bir kadındır Bir görüşe tarafından, “O cinlerdendi cümlesinden gaye, onun ilk cin olduğuna işarettir Hz Ademin ins’den olduğu gibi Çünkü Hz Adem insanların ilkidir(4) Iblis denen o cin, “Rabbinin emrinden çıktı Allah’a itaat etmekten kaçındı Ama biz biliyoruz fakat, “, Allah’ın emrine isyan etmezler, ne emrederse onu yaparlar(5) Irk ve cinler, kulluk sorumluluğu ile sorumlu oldukları için, iradeleri ile yaptıklarının cezalarını veya mükafatlarını göreceklerdir Ama melekler o kadar yok Onlar hata yapmaktan korunmuşlardır; şer işlemeyi irade edemezler O halde, şeytanın meleklerden olması söz konusu olamaz (1) Sâd, 38:7178; A’raf, 7:12 (2) Adalet Dini, IV, 20 (3) Hak Dini, VII, 369 (4) Muhtasar Ruhu’lAçıklama, V, 122 (5) Muhtasar Ruhu’lBeyan, V, 123 alıntı