Türkiye'nin en güncel forumlardan olan forumdas.com.tr'de forumda aktif ve katkısı olabilecek kişilerden gönüllü katkıda sağlayabilecek kişiler aranmaktadır.
iltasyazilim
FD Üye
Sabah kahvaltılara eşlik eden, akşamları yemeklerden sonra keyif için içilen, misafir gelince ilk akla gelen sımsıcak, iyi demlenmiş çaylar yaşamımıza keyif katar, dostlukları pekiştirir Çayın apayrı bir yeri olsa da soğuk kış günleri başlar başlamaz vazgeçilmez bir kış içeceği olan salep dönemi başlar Halk arasında sıklıkla söylendiği şekliyle salep denilen içeceğin ismi kelime yapısı bakımından ele alınırsa Arapça sözlüklere göre sahlep olarak karşımıza çıkmaktadır Sahlep kelimesinin karşılığı orchis’tir Latincede orchis yabani orkideye ya da salep otuna verilen bir isimdir Bu durumda salep hem bir bitkinin hem de o bitkinin toprak altındaki yumrularından elde edilen bir tozla yapılan sıcak bir içecek ismidir Dumanı tütmekte olan bir fincan sıcak salep, üzerine serpilmiş mis gibi kokan tarçın ile birlikte iç ısıtıcı nefis bir kış içeceği olarak tüketilmekte ve gelenekler korunmaktadır
*
Salep Tozu Nerelerde Kullanılır?
Salep sıcak içecekler dışında tatlılarda da kullanılan hoş aromalı bir tozdur Yazların vazgeçilmez besini, iç ferahlatıcı dondurmanın da ana maddesi salep tozudur Birçok orkide türünden biri olan ve dağlık bölgelerde yetişmekte olan dağ salebi Kastamonu ve dondurmasıyla ünlü Kahramanmaraş’ta doğal olarak yetişmektedir İşte Maraş dondurması aromasını bu salep türünden almaktadır
Salep Bitkinin Neresinden Elde Edilir?
Salep bir orkide türden elde edilir Orkideler narin ve romantik çiçeklerdir Silindirik ve dik bir gövdeye sahip olan orkidelerin salkım biçiminde ya da başak biçiminde mor çiçekleri bulunmaktadır Salepgiller (Orchidaceae) ailesinin üyelerinden biri olan Orchis başta olmak üzere Serapias, Ophyris, Dactylorhiza ve Platanthera gibi bazı orkide türlerinin toprak altında bulunan yumrularına genel olarak salep adı verilir Bu türlerin toprak altındaki yumruları iki adettir Ophyrus ve Orchis Anadolu’da en çok salep elde edilen orkide türleridir Ülkemizde en fazla yetişen orkide türü Orchis Anatolia’dır Çamçiçeği ismiyle de bilinen salep İngilizce’de sahlep diye bilinmektedir Geniş bir çiçekli bitki ailesi olan salepgillerin Dünyada yetişen cins sayısı 880, tür sayısı 22000 iken ülkemizde 24 cins, 60’ın üzerinde tür yetişmektedir
Salep Tozunun Üretim Şekli
Salep diye bilinen orkide türlerinin krem renkli ve yumurta biçimli yumruları nişastaya benzeyen, glucomannan adı verilen bir polisakkarit içermektedir Orkideler çiçek açtıktan sonra çapa kullanılarak yer altındaki yumruları çıkarılır, suyla temizlenir ve kurumaya bırakılır Bitkinin yeniden üreyebilmesi için yumrulardan büyük olanın toplanıp küçük olanın yerinde bırakılması gerekir Kuruyan yumrular ezilerek toz sahep şekline getirilip, satışa ve kullanıma sunulur Salep yumrularındaki ve dolayısıyla elde edilen tozundaki glucomannan süt ve suyla buluştuğu zaman şişmektedir Kıvam verici bu özelliği sayesinde salep tozu dondurmanın önemli bir hammaddesidir
Salebin Geçmişi
Ortaçağ Avrupa’sına bakıldığında sefere çıkılan yelkenli gemilerde mutlaka besleyici özelliğinden dolayı salep yumrusu bulundurulduğu görülmektedir 17 yüzyıldan beri tıbbi bir içecek olarak hazırlanan salebin içine gülsuyu ve değişik baharatlar eklenmiştir 18 ve 19 yüzyıllara gelindiğinde salep bal, pekmez ya da toz şekerle tatlandırılmış ve içime sunulmadan önce üzeri tarçın, zencefil, gülsuyu ile süslenmeye başlanmıştır 18 Yüzyılın başlangıcında İngiltere’de açılan salep dükkânından sonra yüzyılın ortalarında hem İngiltere’de hem de Fransa’da salep sabahları sıcak içecek olarak satılmaya başlanmış ve çok tutulmuştur İç ısıtıcı bir içecek olan salep Balkan ülkelerinde de her zaman sevilen bir içecek olmuştur
Anadolu’nun Saleple Tanışması
Osmanlı İmparatorluğu döneminde de yaygın olarak kullanılan salep günümüzde de sütle karıştırılarak pişirilmekte, verdiği özel aroma sayesinde içecek olarak, dondurma ve çeşitli tatlıların yapımında tüketilmektedir İslamiyet’in kabul edilmesinden sonra kımız ve şarap gibi alkollü içkilerden vazgeçilmesiyle Anadolu’da salep ile tanışılmış ve geleneksel bir sıcak içecek olarak günümüze kadar ulaşmıştır Orkide (sahlep bitkisi) yumrularından salep tozunu ilk olarak Türkler elde etmiş, hemen herkesin damak zevkine hitap etmiş ve severek tüketilmiştir
Yaşadığımız şehirlerin dört bir yanında açılan kahve evlerinde bol miktarda kahve tüketiliyor olsa da çay ve kahveye yenik düşmeyen salep her kış evlerde, kafeteryalarda, pastanelerde, kahvehanelerde soğuk günlerde tüketilmeye devam etmektedir Salep ve boza gibi geleneksel tatların hayranı olanlar kış boyunca bu içecekleri tüketme fırsatını kaçırmamaktadır
Salep Nasıl Yetiştirilir?
Ülkemizde birçok bölgede doğal olarak salep bitkisi yetişmektedir Yoğun olarak yetiştiği yerler Ege’nin kıyı bölgeleri, İç Anadolu’da özelikle Yozgat ve çevresi, Doğu Anadolu’da Van ve çevresi, Antalya ve çevresi ile Batı Karadenizdir Kastamonu, Burdur ve Bucak salebin yetiştirildiği ve ticaretinin yapıldığı yerlerdir Salep yetiştirmek için bitkinin yumrusu aynı patates eker gibi Eylül ayında toprağa ekilmekte, Nisan ayında da hasadı yapılmaktadır
Salep yetiştiriciliği maliyetlidir 1 kilogram salep yumrusunun fiyatı 25 TL civarındadır 1 dekar alana ekmek için yaklaşık 200 kilogram yumru gereklidir Yetiştiriciliğin başka ihtiyaçları da düşünülürse 1 dekarlık alanda salep yetiştirmenin maliyeti 6000 TL kadardır Maliyet yüksek görünse de ekilen yumrular 1 dekarlık alanda 750 kilogram yumru vermektedir Tekrar ekmek için bu miktarın 200 kilogramı ayrılmalıdır Geriye kalan 550 kilogram yumrudan yaklaşık 14000 TL kazanılmaktadır Bu kadarlık bir alandan başka bir ürün aynı karı vermeyeceği için salep yetiştirmek bir hayli karlıdır Bu sayede hem çiftçi kazanmakta hem de orkidelerin nesli devam ettirilmektedir
Orkideler Korunmalı
Salep elde edilen orkide türlerinin doğadan toplanıp içecek ve dondurma yapımında kullanılması nedeniyle hızla nesilleri tükenmektedir Bu nedenle orkidenin ihracı da yasaklanmıştır Sadece 1 kilogram salep elde edilmesi için 1000 ile 4000 arası yumru toplanmalıdır Ülkemizde her yıl yaklaşık 45 ton salep üretilmekte dolayısıyla çok miktarda yumru kullanılmalıdır Salep yumrularının bilinçsizce toplanması türlerinin yok olmasına sebep olacaktır Salep orkidelerinin neslinin yok olmaması için ticareti denetlenmeli, halk olarak duyarlılık artmalıdır Doğada kendiliğinden yetişen salep bitkisinin artık kültürü yapılmakta, özel olarak yetiştirilmektedir
Salep Orkidesine Alternatif: Konjac Bitkisi
Bilim insanları konyak bitkisini salebe alternatif olarak göstermekte ve salep türlerinin neslini korumaya çalışmaktadır Konyak bitkisinin üretilmesiyle salep elde edilen orkideler rağbetin azalacağı ve nesillerini devam ettireceği düşünülmektedir Konjac veya konyaku denilen bitki (Amorphophallus konjac) aynı orkideler gibi glucomannan içermektedir Suyla karşılaştığında jel haline gelen ve şişen glucomannan bağırsakları çalıştırması ve tok tutması özelliğinden dolayı diyet yapanlara önerilmektedir Yaklaşık 2000 yıldan beri tıpta ve çeşitli gıdalarda kullanıldığı bilinen Uzak doğu kökenli konyak bitkisinden elde edilen un dondurmalarda, pasta, ekmek, sakız, şekerleme, süt ürünleriyle hazırlanan gıdalarda ve yapıştırıcı yapımında tercih edilmektedir Bu bitkinin unuyla obezite, şeker, yüksek tansiyon ve kolesterole iyi gelecek bitkisel kökenli ilaçlar da geliştirilmektedir
Salep Nelere Faydalıdır?
İçimi hoş, rahatlık veren, göğsü ve boğazı yumuşatan sıcacık bir fincan salep kış aylarının şifasıdır Bu lezzetli ve geleneksel içeceğin aşağıda belirtildiği gibi birçok faydası bulunmaktadır
*Vücudu ısıtır
*Bronşite iyi gelir, balgam söktürür, öksürüğü giderir
*Mideye iyi gelir, hazmı kolaylaştırır
*Üst solunum yollarını rahatlatır
*Kabızlığa iyi gelir, basur memesi (hemoroid) olanlar rahatlar
* Kalbi güçlendirir, vücudu zinde tutar
*Adet kanamalarını düzene koyar
* Bağırsak solucanlarını düşürür
*Cinsel gücün artmasında etkilidir
*İştah açmasına rağmen tarçınla tüketilirse kan şeker seviyesini dengede tutar
Tok tutması ve bağırsakların çalışmasına yardımcı olması nedeniyle salep diyet yapanların da gözdesidir İçerken bile boğazı yumuşattığı hissedilen salep biraz da şifa niyetine tüketilmektedir
İçecek Olarak Salep Hazırlanması
Salep toz halinde satın alınarak evlerde de kolayca hazırlanan bir içecektir Salep tozu temel olarak sütle ya da isteğe bağlı olarak suyla ve şekerle karıştırılıp kaynatılmakta, koyulaşıp kıvama geldiğinde bardak ve fincanlara dökülerek, üzerine tarçın da serpilerek içilmektedir
Marketlerde içmeye hazır olarak kutularda sıvı halinde salep de bulunabilmektedir Bu salepler de açılarak ısıtıldıktan sonra içilmelidir Ancak hazır sıvı halindeki salep içeceklerinde salep oranı oldukça az olup nişasta oranı fazladır Gerçek toz salebin 1 kilogramı fiyatı 400 veya 500 TL’dir Bu yüzden ucuz hazır içeceklere fazla rağbet edilmemeli, mümkün olduğunca gerçek salep kullanılmalıdır
Kaynakça:
:wwworganikgunlercomsalepfaydalari
http:wwwyeniakitcomtrhabersahlepinfaydalarivehazirlanisi252393html
http:wwwmilliyetcomtrkiymetiniyeterincebilemedigimizbirnimet–sahleppembenaryazardetaysaglik2019471
*
Salep Tozu Nerelerde Kullanılır?
Salep sıcak içecekler dışında tatlılarda da kullanılan hoş aromalı bir tozdur Yazların vazgeçilmez besini, iç ferahlatıcı dondurmanın da ana maddesi salep tozudur Birçok orkide türünden biri olan ve dağlık bölgelerde yetişmekte olan dağ salebi Kastamonu ve dondurmasıyla ünlü Kahramanmaraş’ta doğal olarak yetişmektedir İşte Maraş dondurması aromasını bu salep türünden almaktadır
Salep Bitkinin Neresinden Elde Edilir?
Salep bir orkide türden elde edilir Orkideler narin ve romantik çiçeklerdir Silindirik ve dik bir gövdeye sahip olan orkidelerin salkım biçiminde ya da başak biçiminde mor çiçekleri bulunmaktadır Salepgiller (Orchidaceae) ailesinin üyelerinden biri olan Orchis başta olmak üzere Serapias, Ophyris, Dactylorhiza ve Platanthera gibi bazı orkide türlerinin toprak altında bulunan yumrularına genel olarak salep adı verilir Bu türlerin toprak altındaki yumruları iki adettir Ophyrus ve Orchis Anadolu’da en çok salep elde edilen orkide türleridir Ülkemizde en fazla yetişen orkide türü Orchis Anatolia’dır Çamçiçeği ismiyle de bilinen salep İngilizce’de sahlep diye bilinmektedir Geniş bir çiçekli bitki ailesi olan salepgillerin Dünyada yetişen cins sayısı 880, tür sayısı 22000 iken ülkemizde 24 cins, 60’ın üzerinde tür yetişmektedir
Salep Tozunun Üretim Şekli
Salep diye bilinen orkide türlerinin krem renkli ve yumurta biçimli yumruları nişastaya benzeyen, glucomannan adı verilen bir polisakkarit içermektedir Orkideler çiçek açtıktan sonra çapa kullanılarak yer altındaki yumruları çıkarılır, suyla temizlenir ve kurumaya bırakılır Bitkinin yeniden üreyebilmesi için yumrulardan büyük olanın toplanıp küçük olanın yerinde bırakılması gerekir Kuruyan yumrular ezilerek toz sahep şekline getirilip, satışa ve kullanıma sunulur Salep yumrularındaki ve dolayısıyla elde edilen tozundaki glucomannan süt ve suyla buluştuğu zaman şişmektedir Kıvam verici bu özelliği sayesinde salep tozu dondurmanın önemli bir hammaddesidir
Salebin Geçmişi
Ortaçağ Avrupa’sına bakıldığında sefere çıkılan yelkenli gemilerde mutlaka besleyici özelliğinden dolayı salep yumrusu bulundurulduğu görülmektedir 17 yüzyıldan beri tıbbi bir içecek olarak hazırlanan salebin içine gülsuyu ve değişik baharatlar eklenmiştir 18 ve 19 yüzyıllara gelindiğinde salep bal, pekmez ya da toz şekerle tatlandırılmış ve içime sunulmadan önce üzeri tarçın, zencefil, gülsuyu ile süslenmeye başlanmıştır 18 Yüzyılın başlangıcında İngiltere’de açılan salep dükkânından sonra yüzyılın ortalarında hem İngiltere’de hem de Fransa’da salep sabahları sıcak içecek olarak satılmaya başlanmış ve çok tutulmuştur İç ısıtıcı bir içecek olan salep Balkan ülkelerinde de her zaman sevilen bir içecek olmuştur
Anadolu’nun Saleple Tanışması
Osmanlı İmparatorluğu döneminde de yaygın olarak kullanılan salep günümüzde de sütle karıştırılarak pişirilmekte, verdiği özel aroma sayesinde içecek olarak, dondurma ve çeşitli tatlıların yapımında tüketilmektedir İslamiyet’in kabul edilmesinden sonra kımız ve şarap gibi alkollü içkilerden vazgeçilmesiyle Anadolu’da salep ile tanışılmış ve geleneksel bir sıcak içecek olarak günümüze kadar ulaşmıştır Orkide (sahlep bitkisi) yumrularından salep tozunu ilk olarak Türkler elde etmiş, hemen herkesin damak zevkine hitap etmiş ve severek tüketilmiştir
Yaşadığımız şehirlerin dört bir yanında açılan kahve evlerinde bol miktarda kahve tüketiliyor olsa da çay ve kahveye yenik düşmeyen salep her kış evlerde, kafeteryalarda, pastanelerde, kahvehanelerde soğuk günlerde tüketilmeye devam etmektedir Salep ve boza gibi geleneksel tatların hayranı olanlar kış boyunca bu içecekleri tüketme fırsatını kaçırmamaktadır
Salep Nasıl Yetiştirilir?
Ülkemizde birçok bölgede doğal olarak salep bitkisi yetişmektedir Yoğun olarak yetiştiği yerler Ege’nin kıyı bölgeleri, İç Anadolu’da özelikle Yozgat ve çevresi, Doğu Anadolu’da Van ve çevresi, Antalya ve çevresi ile Batı Karadenizdir Kastamonu, Burdur ve Bucak salebin yetiştirildiği ve ticaretinin yapıldığı yerlerdir Salep yetiştirmek için bitkinin yumrusu aynı patates eker gibi Eylül ayında toprağa ekilmekte, Nisan ayında da hasadı yapılmaktadır
Salep yetiştiriciliği maliyetlidir 1 kilogram salep yumrusunun fiyatı 25 TL civarındadır 1 dekar alana ekmek için yaklaşık 200 kilogram yumru gereklidir Yetiştiriciliğin başka ihtiyaçları da düşünülürse 1 dekarlık alanda salep yetiştirmenin maliyeti 6000 TL kadardır Maliyet yüksek görünse de ekilen yumrular 1 dekarlık alanda 750 kilogram yumru vermektedir Tekrar ekmek için bu miktarın 200 kilogramı ayrılmalıdır Geriye kalan 550 kilogram yumrudan yaklaşık 14000 TL kazanılmaktadır Bu kadarlık bir alandan başka bir ürün aynı karı vermeyeceği için salep yetiştirmek bir hayli karlıdır Bu sayede hem çiftçi kazanmakta hem de orkidelerin nesli devam ettirilmektedir
Orkideler Korunmalı
Salep elde edilen orkide türlerinin doğadan toplanıp içecek ve dondurma yapımında kullanılması nedeniyle hızla nesilleri tükenmektedir Bu nedenle orkidenin ihracı da yasaklanmıştır Sadece 1 kilogram salep elde edilmesi için 1000 ile 4000 arası yumru toplanmalıdır Ülkemizde her yıl yaklaşık 45 ton salep üretilmekte dolayısıyla çok miktarda yumru kullanılmalıdır Salep yumrularının bilinçsizce toplanması türlerinin yok olmasına sebep olacaktır Salep orkidelerinin neslinin yok olmaması için ticareti denetlenmeli, halk olarak duyarlılık artmalıdır Doğada kendiliğinden yetişen salep bitkisinin artık kültürü yapılmakta, özel olarak yetiştirilmektedir
Salep Orkidesine Alternatif: Konjac Bitkisi
Bilim insanları konyak bitkisini salebe alternatif olarak göstermekte ve salep türlerinin neslini korumaya çalışmaktadır Konyak bitkisinin üretilmesiyle salep elde edilen orkideler rağbetin azalacağı ve nesillerini devam ettireceği düşünülmektedir Konjac veya konyaku denilen bitki (Amorphophallus konjac) aynı orkideler gibi glucomannan içermektedir Suyla karşılaştığında jel haline gelen ve şişen glucomannan bağırsakları çalıştırması ve tok tutması özelliğinden dolayı diyet yapanlara önerilmektedir Yaklaşık 2000 yıldan beri tıpta ve çeşitli gıdalarda kullanıldığı bilinen Uzak doğu kökenli konyak bitkisinden elde edilen un dondurmalarda, pasta, ekmek, sakız, şekerleme, süt ürünleriyle hazırlanan gıdalarda ve yapıştırıcı yapımında tercih edilmektedir Bu bitkinin unuyla obezite, şeker, yüksek tansiyon ve kolesterole iyi gelecek bitkisel kökenli ilaçlar da geliştirilmektedir
Salep Nelere Faydalıdır?
İçimi hoş, rahatlık veren, göğsü ve boğazı yumuşatan sıcacık bir fincan salep kış aylarının şifasıdır Bu lezzetli ve geleneksel içeceğin aşağıda belirtildiği gibi birçok faydası bulunmaktadır
*Vücudu ısıtır
*Bronşite iyi gelir, balgam söktürür, öksürüğü giderir
*Mideye iyi gelir, hazmı kolaylaştırır
*Üst solunum yollarını rahatlatır
*Kabızlığa iyi gelir, basur memesi (hemoroid) olanlar rahatlar
* Kalbi güçlendirir, vücudu zinde tutar
*Adet kanamalarını düzene koyar
* Bağırsak solucanlarını düşürür
*Cinsel gücün artmasında etkilidir
*İştah açmasına rağmen tarçınla tüketilirse kan şeker seviyesini dengede tutar
Tok tutması ve bağırsakların çalışmasına yardımcı olması nedeniyle salep diyet yapanların da gözdesidir İçerken bile boğazı yumuşattığı hissedilen salep biraz da şifa niyetine tüketilmektedir
İçecek Olarak Salep Hazırlanması
Salep toz halinde satın alınarak evlerde de kolayca hazırlanan bir içecektir Salep tozu temel olarak sütle ya da isteğe bağlı olarak suyla ve şekerle karıştırılıp kaynatılmakta, koyulaşıp kıvama geldiğinde bardak ve fincanlara dökülerek, üzerine tarçın da serpilerek içilmektedir
Marketlerde içmeye hazır olarak kutularda sıvı halinde salep de bulunabilmektedir Bu salepler de açılarak ısıtıldıktan sonra içilmelidir Ancak hazır sıvı halindeki salep içeceklerinde salep oranı oldukça az olup nişasta oranı fazladır Gerçek toz salebin 1 kilogramı fiyatı 400 veya 500 TL’dir Bu yüzden ucuz hazır içeceklere fazla rağbet edilmemeli, mümkün olduğunca gerçek salep kullanılmalıdır
Kaynakça:
:wwworganikgunlercomsalepfaydalari
http:wwwyeniakitcomtrhabersahlepinfaydalarivehazirlanisi252393html
http:wwwmilliyetcomtrkiymetiniyeterincebilemedigimizbirnimet–sahleppembenaryazardetaysaglik2019471
