Solungaç-İplik Kanatlı Kelebekler

Lycaenidler genelde küçük, parlak renkli, sıklıkla metalik görünümlü, ani ve seri uçan kelebeklerdir Çok yakın akraba oldukları ve bazen Lycaenidae’nin bir alt familyası olarak da değerlendirilen metalik noktalılarla (Riodinidae) karıştınlabilirler
Yaygın Adı: Solungaçİplik Kanatlı Kelebekler (maviler, bakırlar ve çizgitüyler)
Familya: Lycaen dae
Takım: Lepidoptera
Tür Sayısı: 50006000 (142’si ABD’de)
Kanat Açıklığı: 10 mm7 cm arasında
Fiziksel Özellikleri: Çoğunlukla küçük ve parlak renkli, kanatlar metalik ve mavi, mor, yeşil ve bakır renkli; arka kanatta bir veya birden fazla kuyruk yaygın; erkeklerin ön bacakları hafifçe kısa, kıskaçları yok ve uçları kaynaşık; dış bacakları normal; yüz dar, gözler duyarganın yanına girintili; tırtılları sümüksüdür
Alışkanlıkları: Yetişkinleri çoğunlukla çiçeklerin üzerinde veya bitkilerin tadını çıkarırken gözlenir
Beslenme Tarzı: Yetişkinler çiçeklerle ve fırsat bulduklarında bitki öz suyu, gübre, hayvan leşi veya idrarla ıslanmış zeminle; tırtıllar genellikle yeşil bitkiler; çoğu kuluçkadaki karınca, yumurtalar; bazıları da yaprak biti veya diğer böcekler ile beslenir

Yaşam Çizgisi: Erkekler genelde tüneyip dişilerin geçmesini beklerler; erkek “maviler devriye gezerler ve dişileri ararlar, tırtıllar bazen karınca kuluçkasında gelişirler; pupa, güdük, ova ve bağlanma için ipek kemerlidir; bir çok türün ılık yaz aylarında çeşitli yumurtaları olur
Yaşam Alanı: Çöl ve bataklıktan orman ve yüksek dağlara dek bir çok yaşam alanı vardır ancak en bol çayırlarda bulunur
Yalnizca 10 mm olan kanat açıklığıyla dünyanın en küçük kelebeği Kuzey Amerikadan mavi pigme, Brephıdıum exilis’tir Az sayıda göç alışkanlığı olduğu bilinen lycaenıdlerden biridir ki çoğu genelde evde kalmayı tercih ederler “Ev dediğimiz çok nadiren Afrika lycaemdleri Erikssonia acraeina’da olduğu gibi 16 hektar genişliğinde ufak bir çalılık arazi olabilir Meksika’dan çarpıcı yeşil ve sarı Eumaeus debora gibi kanat açıklığı 7 cm olan Bazı en geniş lycaenıdler bile diğer kelebek familyaları düşünüldüğüne ortalamanın altında kalmaktadır
Yeşil kelebekler nadir görülen türlerdir Fakat yeşil tuyçizgi, Callophrys rubi, Avrupa’nın büyük bir kısmında çok yaygındır Bir çok benzer türe Birleşik Devletler’de de rastlanır
Üç Ana Alt Familya

Familya üyelerinin yaygın adları genelde an alt familyalarla ilişkilidir Çizgitüyler (Theclinae) isimlerini kanatlarının alt yüzündeki düzgün çizilmiş şeritlerden alırlar Bir çok türün arka kanatlarında uzun kuyrukları vardır Tüm dünyada bulunsa da bir çok hassas türün bulunduğu Amerika tropikallerinde daha boldur Buna karşın, maviler (Polyommatinae) daha ziyade soğuk bölgelerde görülür Maviler, Avrupa Alplerinde ve Rockies bölgesinde yüksek dağ çayırı karakteristik kelebekleridir ve Alplere özgü kısa uçuş sezonlarında çok fazla sayıda gösteriş yaparlar Türlerin çoğunda erkekler mavi dişiler kahverengidir fakat iki cinsiyetin de alt yüzlerinde benzer benekler vardır
Üçüncü ana alt familya Lycaeninae, bakırları içerir Çoğu yanardöner sarı turuncu, çoğunlukla eflatun olsa da çok az tür de mavidir Onlar daha ziyade Kuzey Amerika ve Avrupa’nın soğuk dağ çayırlarına özgü ılıman bölge kelebekleridir Tropikal alanda yaşayan çok az tür de dağlarda bulunmaktadır
Lycaenid’lerin çoğu türü o derece yerleşiktir ki bazen küçücük bir alanda yaşarlar Bu yüzden şehirlerin, hava alanlarının ya da tarımın gelişimi onların hayatlarını tehlikeye atmaktadır, zaten bazı türlerin nesli tükenmek üzeredir
Lycaenidlerde eş bulma taktikleri ya bir yerde konuşlanıp bir dişinin geçmesini bekleme ya da aktif olarak çiçekler arasında veya dişilerin bulunması muhtemel diğer yerlerde devriye gezme şeklinde olmaktadır Nispeten kısa ömürlü kelebekler olduklarından Liycaenidler için eş aramak acil bir iştir Çoğu yetişkinin 714 gün arası değişen ömrü vardır
Kanavcıotu mavisi, Lysandra bellargus, erkeği, Avrupa’da bulunan en güzel “mavi’lerden biridir Bir çok “mavide olduğu gibi dişiler kahverengidir
Yumurta, Larva ve Pupalar
Lycaenid yumurtaları genelde basık disklere benzer veya kubbemsi yapıdadır ve sıklıkla zarif çubuk ve çukurlarla süslenmiştir Tırtılların çoğu diğer kelebek familyalarında görünenlerin aksine düz, künt vücutlu ve sümüksü yaratıklardır Çoğu türleri çiçek tomurcuğu veya beslendikleri bitkinin meyvesine çok benzer Meksika kökenli beyazkenarlı sikad tüyçizgi, Eumaeuss mirıijas, olduğu gibi çok az türü uyarıcı renklere sahiptir Bunların kan kırmızısı tırtılları beslendikleri sago palmiyesinden (sikad) elde ettikleri savunma toksinlerini gereken dozlarda depolarlar Bir çok tür otçuldur, bazıları karınca larvalarıyla beslenir ve çok azı da etçildir ve yaprak bitleri (Aphididae), kabuklu bitler (Coccidae) ve ağustos böcekleriyle (Membracidae) ile beslenirler
Bazı ılımlı türleri her yaz sadece bir nesil üretirken diğerleri iki ya da daha fazla üretebilir Kuzey Amerikalı gri tüyçizgi Strymon melinus ilkbahar ve sonbahar arasındaki sıcak aylarda bir çok çiftleşme uçuşu gerçekleştirir Tırtılları da pamuk için zararlı olabilmektedir ki bu Lycaenid’in yarattığı çok az sayıdaki ekonomik zararlardan biridir
Tırtıllar ve Karıncalar
Lycaenid türlerin çoğunluğunda, tırtılların karıncalarla yakın bir karşılıklı çıkar ilişkisi vardır Çoğu durumda karıncalar sadece larvanın koruması olarak kullanılır ve dişi etrafta koruyucu karıncalar olmadıkça larval besin bitkisinin üzerine yumurtlamaz Tırtıllar karıncaları, yedinci abdominal segmentin üst yüzeyindeki yeni gelen organ adı verilen bezden salgıladıkları şekerli sıvıyla çekerler Duyargasıyla bu bölgeyi okşayan karıncalar bu sıvının üretilmesini uyarabilir
Tırtıl, derisinden karıncaları hem çeken hem de doyuran başka maddeler de salgılarlar Bu salgılar karıncaların kuluçka kokusunu taklit edebildikleri için onlarda saldırgan bir tepki yaratmazlar Bunun karşılığında karıncalar tırtılın üzerinde veya etrafında birikerek can attıkları bu sıvıyı sağlayanı şiddetle ölümleri pahasına olsa da savunurlar Karıncaların öncül bir ordu olarak görevleri vazgeçilmezdir Avusturalya’nın yaygın imparator mavisi, Jalmenus evagoras, türü, beslendikleri bitki üzerinde lridiomymex karınca taburunun hayat kurtaran müdahalesi olmadan hayatlarını tehdit eden düşman saldırılarına karşı savunmasızdır
Yalancı Kafalar
“Türlerin büyük bir kısmında arkadaki kanatların uçları alt yüzeylerinde hır veya daha fazla kuyruksu uzantılarla birlikte gözsü noktayı de taşırlar Bu uzantılar genelde kısa olsa da Afrikada Hypolycaena Hara ve Asya’da Zeltus amasa türleri gibi türlerin kuyrukları çok uzun olabilir Göz beneği, kuyruk ve yerinde duramayan kanat hareketlerinin bir kombinasyonu, kuyrukların bu devamlı hareketle duyarganın yerini aldığı arka uçtaki yalancı bir kafa oluştuğu izlenimini yaratır Bir çok tür yere konduktan hemen sonra, asıl duyargayı kapalı ön kanatlar arasında görüşten uzak tutarken, yalancı kafayı yukarı doğru en belirgin konumda tutmak için bir geriye dönme gerçekleştirir Sıklıkla hatların veya şeritlerin birleşerek oluşturdukları bir desen dikkati buraya çekerek gerçek kafadan uzaklaştırır Bu kuşların veya kertenkelelerin gerçek kafa yerine yalanca kafaya hamle yapmalarını sağlayarak onları kandırmaya yarayabilir Kelebek böylelikle kanat ucundaki küçük parçaları veya arka kanat kuyruğundaki değişebilen uçları saymazsak nispeten az yaralanmış olarak tekrar uçabilir Bu yalancı kafa taktiklerine ilave olarak Güney Amerika’daki güzel zümrütmavisinin, Arcas imperialis, garip bir şekilde kendi yanındaki bir yaprağa dümdüz yatmak için dereceli olarak devrilme alışkanlığını sayabiliriz
bir imparator mavisi, Arcas imperialis, Kosta Rika’daki bir yağmur ormanında bir yaprağın üstünde kendi tarafına yatmaktadır Kelebekler önce normal konar sonra yana devrilirler Altta: Kuzey Amerika gri tüyçizgi, Strymon melinus, kanat uçlarında “yalancı kafa rahatlıkla görülebilir

Kaynakça:
BBC Ken Preston – Mafham