Sortition Idare Şekli Nedir?

İngilizce adı “Sortition olan idare şekli, seçilmeye tatmin edici olan bir aday havuzundan kura ile bir kişinin seçilmesidir Yöntem eski Yunan şehir halkı devletlerinden Atina ’da çıkmıştır ve gerçek demokrasi için vazgeçilmez bir usul olduğu düşünülmektedir Yöntemdeki temel kasıt, seçilmek isteyen kişilerin kuvvet almak için yolsuzluk ya da aldanma yapmalarını önlemektir Seçim kura ile yapıldığı için, herkesin eşdeğer seçilme şansı bulunmaktadır Atina ’lılar yönetimi fethetmek isteyen oligarkların önlemek için bu yöntemi bulmuşlardır Yöntemi uygulamak için “kleroteria adı bahşedilen bir alet geliştirmişlerdir Bu cihaz ile seçilme kriterlerini sağlayan adaylar arasından rasgele seçim yapılabiliyordu Bu yöntemle seçilen kişiler, seçildikleri görevde 1 sene süre ile ödev yapıyorlardı ve ödev süreleri bitince bitmiş kura ile seçim gerçekleştiriliyordu
Sortition yöntemi Yunan şehir devletlerinin arkasından 12 ile 15 Yüzyıllar arasında İtalya ’daki şehir halkı devletlerinde de farklı alanlara yönlendirilmiş şekillerde uygulanmıştır Örneğin Floransa ’da, bu yöntemin değişik bir şekli uygulanmıştır Floransa ’da ilk kez seçilecek pozisyonlar için kentin değişik bölgelerinden oylama ile seçimler yapılmakta ve kendi bölgelerinden seçilen bu adayların arasından kura ile kent devletinin yöneticisi seçilmekteydi
Günümüze geldiğimizde ise usul ülke yöneticilerinden ziyade, jüri üyelerinin seçimi gibi konularda kullanılmaktadır Sortition yönteminin avantajları şunlardır:
• Banal insanlara yetki şansı verilmesi: Dünya genelinde insanların büyük kısmı siyasi partilere üye değildir, bu sebeple gerçekte jurnal yaşamlarını etkileyen konularda seçimlerde oy belirlemek haricinde bir etkileri olamamaktadır Keza politikaya atılmak da ciddi yatırım gerektirmekte, bu sebeple gelir durumu belirli seviyenin altında olan ırk isteseler bile politikaya atılamamaktadırlar Sortition yöntemi bu problemleri ortadan kaldırmaktadır
• Parti çıkarları yerine toplumun çıkarlarının savunulması: Günümüzde demokratik ülkelerde, ne yazık ancak seçilen vekiller, kendilerini seçen toplumun çıkarlarından ziyade, üye oldukları partilerin çıkarlarını savunabilmektedirler Bunun da esas sebebi, bir sonraki seçimde yeniden aday olabilmeyi garantilemektir Sortition yönteminde bu problem ortadan kalkmaktadır, seçilen kişinin bu stil bir kaygısı olmadığı için sadece toplumun çıkarlarını savunacaktır
• Bütün eşitliğin sağlanması: Sortition yönteminde herkesin eşdeğer seçilme şansı vardır Günümüzde demokratik ülkelerde seçilebilmek için önemli kampanyaları gerçekleştirmek ve para tüketmek gerekmektedir Bu sebeple tam bir eşitlikten söz etmek olanaksızdır Kazanç durumu düşük olan insanların seçimlere girip seçilme şansı yok denecek dek azdır Sortition bu problemi ortadan kaldırmaktadır
• Öbür görüntü açıları ve bilişsel çeşitlilik: Bazı teorilere göre, bir grup yetenekli insanı görevlendirmektense, sıradan yeteneğe sahip bir gruptan hedefi olmadan tercih yaparak bu kişilere görev tahsis etmek daha iyi bir çözüm tekniği olabilmektedir Hedefi Olmadan seçilen grupta farklı gösterme açılarına sahip millet olma olasılığı daha fazladır ve bu halk müziği problemlere çok öbür açılardan yaklaşarak daha etkin çözümler bulabilirler Dolayısıyla bu kişilerin ülkeyi yönetmesi bir grup seçkinin yönetmesinden daha etkin olacaktır
Sortition yönteminin dezavantajları ise şunlardır:
• Sortition yönteminde seçilen şahısların her tarafta seçilmesi gene kuraya bağlı olduğundan epeyce düşüktür Bu sebeple seçilen şahısların bitmiş seçilme kaygısı olmadığı için yeterince motive olamayabilirler ve yeterli performansı sağlamayabilirler
• Seçimlerde seçilen kişiler bir grup insanın oyunu aldıkları için kendilerinde meşruiyet görmektedirler Sortition yönteminde ise, seçim kurayla olduğu için seçilen şahısların meşruiyeti tartışmaya açıktır
• Sortition yönteminde seçim amaçsızca olduğu için, her ne dek istatistiksel olarak olasılığı düşük de olsa, toplumun genelini temsilcilik etmeyen bir azınlık grup da tüm meclis üyeliklerine seçilebilir Bu durumda toplumun geneli düzgün temsilcilik edilmeyecektir
• Sortition yapılmadan önce, seçilmeye yeterli adaylara yönelik eleme akıcı kriterler belirlenerek yapılmaz ise, idare becerisi olmayan kişiler de kısmet eseri seçilebilir Bu şart da ülkenin yetkisiz kişiler göre yönetilmesiyle sonuçlanacaktır
Bu yazıda çok pozitif bilinmeyen ve uygulanmayan bir demokrasi çeşidi olan “Sortition yöntemi hakkında veri verilmeye çalışılmıştır Büyük ülkelerin yönetimi için fazla etkin bir yöntem olarak gözükmeyen “sortition yöntemi, gene de ayrı alanlarda (mesela yüksek mahkemelere yargıç seçimi, üniversitelere rektör seçimi gibi) etkili şekilde kullanılabilir
Kaynakça:
enwikipediaorgwikiSortition