Strese Neden Olan Durumlar Nelerdir?

Bir Takım psikologlara göre stresi yaratıcı üç ana sebep vardır
1 ) Baskı
2 ) Müdahale Etme
3 ) Çatışma
Her insan jurnal hayatında bir takım baskılarla, engellemelerle aleyhinde karşıya kalmaktadır Her zorlama, her müdahale etme kişide ruhsal gerilime sebebiyet vermektedir Kişiler ara sıra kendi içlerinden çatışma yaşayabilmekte, bazen de kendi ailesi ya da dıştan bazı kişilerle görüş ayrılıklarından ve us farklılıklarından nedeniyle uyuşmazlığa düşerek çatışmalara girebilmektedirler İşte bütün bu baskılar, engellemeler, çatışmalar kişileri rahatsız etmekte ve ister istemez ruhsal gerime sebep olmaktadır Bence stresten sakınmak için en hoş davranış, her şeyde, her olayda, her konuda, her sorunda, her uyuşmazlık da bir orta yol bulmak ve ne karşıyı üzmek ne de kendini stres aşağıda bırakmaktır Bunları edebilmek için en başta olaylara manzara açımızı değiştirebilmeyiz Yani gülün dikeni var diye üzüleceğimize, dikenin gülü var diye sevinebilmeli, amiyane bir tabirle gözümüzdeki at gözlüklerini çıkartabilmeli ve bir şeye her cephesinden bakabilme davranışını edinebilmeliyiz

1 ) BASKI: Dürüst veya dıştan gelen bazı istekler kişiler üzerinde baskı oluşturabilmekte buda kişinin strese girmesine niçin olmaktadır Örneğin çocuklardan beklenen yüksek galibiyet, yüksek anekdot vb beklentiler çocukların üstünde bir zorlama oluşturmakta ve çocuğun strese girmesine sebebiyet vermektedir veya anne ve babalar kendilerince çocuk için bir takım fedakârlıklarda bulunmuştur ve bundan nedeniyle da çocuklarına sana bilinen imkânlar bana ünlü olsaydı ben şöyle olurdum, ben böyle olurdum vs gibi söylemlerde bulunarak, çocuğa harcanan hesaplı bazı şeyleri çocuk üzerinde zorlama unsuru olarak kullanırlar Çocuk üzerindeki tüm bu baskılar çocuğun ruhsal gerilime girmesine sebep olmakta ve buna alt olarak da çocuklar lüzum fizyolojik olarak gerekse psikolojik olarak rahatsızlanabilmektedirler Kendimce çocuğu zorlama aşağıda bırakarak strese sokmaktansa, çocuğu motive etmek, ona zorlama saptamak, başarılı olacağına inandırmak en doğru tutum olacaktır Bana göre başarının yolu inanmaktan geçer, çünkü insan inandığı şeyleri başarabilir
Eşlerin birbirlerine yapmış oldukları bazı fedakârlıklar da birbirleri üstünde zorlama oluşturmaya niçin olabilmektedir Mesela ben senin için arkadaşlarımla yemeğe gitmekten vazgeçtim denilmesi karşı taraf üzerinde bir baskı unsurudur Çünkü burada ben senin için bunu yaptıysam sende benim için şunu yapacaksın denilmek istenmekte ve buda baskıya niçin olmaktadır Zaten bunu söyleyen birisi de karşının üzerinde bu sözleriyle baskı oluşturarak kendi istediği şeyi yaptırtmaya çalışıyor demektir
Kişiler minnet duyduğu, kendisini borçlu hissettiği, bazı insanlara aleyhinde içlerinden vicdani bir zorlama hissedebilmektedirler Normal ırk için yapmayacağı şeyleri minnet duyduğu insanlar için yaparlar, çünkü içlerinde bir zorlama vardır Bu zorlama kişinin kendi içindeki bir takım söylemlerden ve zorunluluk duygusundan kaynaklanmaktadır Bu baskılar yerine getirmek zorundasın çünkü o senin için şunu yaptı, yapamaya mecbursun çünkü o senin için bunu yaptı, yapmalısın çünkü sen ona borçlusun vs düşünceler biçiminde oluşmaktadır Bu candan baskılar karşısında birey, hele birde yapacağı şeyi doğrusu yapmak istemiyorsa ruhsal gerilime girmektedir Kesinlikle ancak hepimizin hayatında minnet duyduğu insanlar vardır ve yaşadığımız sürece de az ya da çok olacaktır Kendimce her şeyde olduğu gibi bu duygununda abartılması öyle dürüst değildir Çünkü birey kendisine zarar veren şeyleri tamamıyla yok edemiyorsa bile, en azından asgariye indirmesi gerekmektedir ama daha kaliteli bir hayata sahip olabilsin
2 ) MÜDAHALE ETME: Müdahale Etme az kalsın herkesin hayatında yaşadığı bir sorundur Kişinin yerine getirmek istediğin şeye aleyhinde lüzum kendisinden gerekse diğer kişilerden kaynaklı olarak bazı engeller oluşmakta ve bu da kişilerin strese girmesine sebebiyet verebilmektedir

Bu engeller
a ) Kaynakların yetersizliği
b ) Kayıplar
c ) Başarısızlıklar
d ) Ayrımcılık
Olmak üzere dört başlık halinde incelenir
a ) Kaynakların yetersizliği: Özellikle hesaplı olarak belli bir düzeyin aşağı olan halk için daha fazla geçerli olan bir durumdur Örneğin kişinin çok güzel projeleri vardır, çok hoş işler yapabilecek bir potansiyele sahiptir, hedefleri çok güzeldir ve gerçekleştirilebilecek hedeflerdir Oysa hesaplı nedenlerden kaynaklı olarak istediklerini hayata geçiremez ve üretemez Birey gerçekte yapabilecekken idareli nedenler kaynakların eksik kalmasına sebep olmakta ve bu durumda kişinin önünde bir engel teşkil etmektedir ya da bir çocuk çok zeki, çok çalışkan ve mektep hayatında da çok başarılıdır Ama ailesinin bedensel durumu iyi olmadığından nedeniyle dershane gidip, üniversite hazırlık kitapları, dergileri alıp, hoş bir şekilde üniversite sınavlarına hazırlanamaz ve üniversite sınavında başarısız olabilir Gerçekte bu çocuk üniversite okuyarak fazla hoş bir mesleğe, çok hoş bir kariyere sahip olabilecekken maddesel imkânsızlıklar önünde bir engel oluşturduğundan nedeniyle hedeflerine ulaşamaz Bu fiziksel imkânsızlıklar, kaynakların yetersizliği çocuk üstünde ruhsal bir gerime sebep olur
b ) Kayıplar: Kişi çok sevdiği, fazla istediği bir işi elinde olmayan nedenlerden dolayı kaybedebilir veya fazla sevdiği, çok bedel verdiği, hayatında fazla önemli bir yere sahip olan birisini kaybedebilir Bu sevdiği insanın kaybedilmesinden nedeniyle kişinin düştüğü sıkıntı, kişinin hedeflerine ulaşmasına engel olabilmektedir Mesela bir kişinin babasını kaybetmesi kişiyi ayrıca ekonomik olarak ayrıca de maneviyat sıkıntıya sokmuştur Bu kayıp kişide olumsuz duygulara, düşüncelere sebep olur Birey fazla sevdiği, kendi hayatında idol olarak aldığı babasını kaybetmiştir ve hayatında bir başıboşluk oluşmuştur Bu birey artık hayatımda, sırtımı dayayabileceğim, zor ve takviye alabileceğim, bana kılavuzluk edebilecek, dertlerimi, sıkıntılarımı dinleyebilecek, üzüntülerimi, sevinçlerimi paylaşabilecek, benimle ağlayıp benimle gülebilecek kimse kalmadı Ben bu dünyada yapayalnız kaldım, bundan daha sonra hayatım daha zor olacak, olmak istediklerimi elde edebilmek için artık çok zorlanacağım vs gibi görüşler içine girebilmektedir Babanın kaybı kişiyi bu düşüncelere sevk ettiğinden nedeniyle, kişide bir engel oluşturmaktadır

c ) Başarısızlıklar: Başarısızlık da kişilerin önünde engeller oluşturabilmektedir Herhangi bir şeyi birey daha önce üç beş kez deneyip ancak her defasında başarısız olduysa birey aynı şeyi baştan deneyeceği zaman daha önceki başarısızlıkları kişinin önünde bir engel teşkil edecektir Çünkü bu kişide, daha önce daima denedim lakin her seferinde başarısız oldum şimdi mi başaracağım biçiminde bir akıl oluşacaktır Buna psikolojide denenmiş ümidini yitirme veya öğrenilmiş çaresizlik denilmektedir Bence böyle durumlarda daha önce oysa başarısızlıklarımızı doğrusu bir başarısızlık olarak algılamak yerine tecrübe olarak algılamak gerekir, yani olaylara görüş açımızı değiştirmeliyiz oysa önümüzdeki engelleri kaldırabilelim Bu noktada şu örneği de vermeden geçemeyeceğim Edison ampulü bulmaya çalışırken ilk denemsinde başarısız olmuştur İkinci kere diğer yolla denemiş tekrar başarısız olmuştur Ama yılmamış bambaşka ayrı yöntemlerle üçüncü, dördüncü, beşinci, altıncı, yedinci denemelerini yapmış ama denediği hiçbir yöntem amacına ulaştıramamıştır Edison hedefine ulaşma yolunda bu deneylerine yılmadan, usanmadan devam etmiştir Bu şart üstüne cana yakın olduğu bir arkadaşı Edison ’a tekrar tekrar denedin lakin olmuyor, başaramıyorsun kendimce artık bu amacından vazgeçmelisin demiştir Bunun üzerine Edison arkadaşına, ampulü bulamadım doğru ancak ben denediğim hiçbir yöntemde başarısız olmadım Bu denemelerimle insanlığa çok yardımsever bir iş yaptım, çünkü benden sonra ampulü bulmaya çalışacak olanlar, bu yöntemlerin işe yaramadığını benim denemelerimden bildiğinden dolayı bu yöntemlerle uğraşarak zaman kaybetmeyecekler demiş Kendimce her başarısızlığınız da bu örneği aklınıza getirseniz bu sizi her yerde denemeniz konusunda motive edecektir
Daha önce başkalarının deneyip yapamadığı herhangi bir şeyi, kişinin kendisinin de yapamayacağını düşünmesi kişiye engel oluşturmaktadır Buna psikolojide tür kalkanı ya da denenmiş ümidini yitirme denilmektedir Mesela kazanabilseydi Ahmet kazanırdı o kadar dershaneye gitti, o kazanamadığına göre ben hiç kazanamam
d ) Ayrımcılık:* Gerek kültürel manada lüzum cinsiyet manasında gerekse torpil manasında yapılan ayrımcılıklar şahısların önünde birer engel oluşturmaktadır Örneğin bir kişi elinden gelen her şeyi yapmıştır ve yargı edende doğrusu odur Ama kişinin elinde olmayan bir takım nedenler veya rakibinin nüfuslu biri olmasından dolayı seçilmemiştir Burada bir ayrımcılık yapılmıştır ve bu ayrımcılık o kişi önünde engel oluşturmaktadır
Bilhassa doğu kültürlerinde yine de ağır ağır ortandan kalkmaktadır lakin erkek çocuklarının kız çocuklarına kadar daha ön planda tutulması, eğitim alanında erkek çocuklarına imtiyaz tanınarak öncelik verilmesi vs gibi şeyler cinsiyet ayrımcılığı olmakta ve buda kız çocuklarının önünde birer engel oluşturmaktadır
3 ) ÇATIŞMA: Birey benzer anda, aynı vakit dilimi içinde öbür şeyler gerçekleştirmek isteyebilir ancak bu durumda, kişin içinde bir çatışma yaşamasına sebep olur Çünkü kişi iki şeyi de istemektedir ve önünde de iki seçenek vardır Aynı anda ikisini de yerine getirmek istiyor ve ikisinden de vazgeçemiyor ’dur Ama benzer anda ikisini pat diye yapması da olanaksızdır Birisinden sözünden dönmek zorundadır ve hangisinden vazgeçeceğini bilememektedir İşte bu şart karşında birey kendi içinde bir çatışma yaşayacak ve bu çatışma strese girmesine sebep olacaktır veya kişinin istediği şeyle karşındakinin istediği şeyin benzer anda yapılması gerekiyor, her iki tarafta kendi istedikleri şeyin yapılmasını istiyorsa ve bu konuda ısrar ediyorsa burada da bir çatışma laf konu olacaktır Bu çatışmada netice itibariyle bir stres nedenidir Sonuçta birey ister kendi içinden( iç kaynaklı ) isterse dıştan öteki insanlarla( dış kaynaklı ) herhangi bir çatışma yaşarsa strese girer
Bir çatışmayı engellemek için bir şeylerden sözünden dönmek gerekir Mesela bir öğrenci meslek seçerken ikilemde kalırsa çatışma yaşayacaktır Bu öğrenci hem doktor elde etmek keza de mühendis olmak istiyorsa, ikisini bununla birlikte, benzer anda okumak imkânsız olduğu göre bu iki iş aralarında bir tercih yerine getirmek zorunda kalacak ve bir çatışma yaşayacaktır Bu çatışmayı engelleyebilmesi için daha kararlı düşünerek ikisi arasında bir tercih yapması gerekmektedir Çünkü çatışmayı engellemenin en kolay yolu bir şeylerden feragat etmek, vazgeçmektir
Litaratür:
Stres ve Stres Yönetimi Kursu, Temel psikoloji kursu