Türk El Sanatları Nelerdir

Türk El Sanatları
Geleneksel Türk El Sanatları
Türk El Sanatları Çeşitleri



Geleneksel Türk El Sanatları Anadolu'nun binlerce yıllık tarihinden gelen dağıtılmış uygarlıkların kültür mirasıyla, kendi öz değerlerini birleştirerek varlıklı bir mozaik oluşturmuştur

Geleneksel Türk El Sanatlarını; halıcılık, kilimcilik cicim zili sumak, bez dokumacılığı, yazmacılık çinicilik seramikçömlek yapımcılığı işlemecilik oya yapımcılığı cilt işçiliği, müzik Aletleri yapımcılığı, taş işçiliği bakırcılık sepetçilik semercilik maden işçiliği keçe yapımcılığı örmecilik ahşap ve Ağaç işçiliği, arabacılık vb sıralanabilir

Geleneksel el sanatlarımızdan dokumaların hamMaddeleri yün, tiftik, pamuk, kıl ve ipekten sağlanmaktadır

Dokumacılık :


Selçuklular döneminde başlayan dokumacılık sonraki yüzyıllarda gelişmiştir Bunlardan bir dönem çok meşhur olan şal dokumacılığı günümüzde yapılmamaktadır Sivas halılarının en önemli özellikleri büsbütün yün, sık dokulu ince havlı olmasıdır Halının sık dokulu olması için kirkit oldukça sert vurulur bu vesileyle esnekliği karşılamak için ilmikler iki tarandıktan daha sonra özel ayarlı makaslarla kesilerek hav yüksekliği ayarlanır Erişdenilen çözgü ipliği çok bükümlü ve incedir



Bu yüzden halılarda düğüm sayısı oldukça yüksektir Selçuklu halılarındaki geometrik bir düzenle yerleştirilmiş motiflerin oluşturduğu kompozisyonlar, geliştirilmiş biçimleriyle günümüz Sivas halılarında da görülmektedir Çeşmi bülbül, çamurlu, kuçlu, lalezar, yılanlıbunlar arasındadır Desenlerin kimileri şehir adları, kimileri de sayılarla anılır Sivas halılarının bir başka özelliği de zıt renklerden dikkatle kaçınılmasıdır Halılarda en az 12 renk görülür Başlangıçta çok mat olan bu renkler kullanıldıkça canlılık kazanır Lacivert, al ve tonları yaygındır



Kilim dokumacılığı daha fazla köylerde gelişmiştir Seccade, an, taban ve duvar tipi kilimler fazla yaygındır Hem 67 m kare büyüklüğünde kilimlere rastlanır Geçmişte Gürün, Şarkışla, Yıldızeli ve Kangal'da dokunan kilimler renk ve desen açısından farklılık göstermekteydi Bunlarda geometrik motiflerin yanına farklı alanlara yönlendirilmiş figüratif motiflerde kullanılırdı



Teknik kaygılarla kilimlerde çoğunlukla geometrik motifler yeğlenir Al, yeşil, mavi, kara ve turuncu en yaygın renklerdir



Çorap Örücülüğü :


Geçmişte Gürün'de çok gelişmiş olan çorap örücülüğü günümüzde yitmeye yüz tutmuştur Burada tiftikten ince görünümlü çorap örülürdü Kullanılan sitilize bitki, hayvan ve insan motifleri dokuyanın iç dünyasını yansıtacak biçimde işlenirdi

Yandım alamadım, yarimi eller aldı Perçem ergen bıyığı, eli mektuplu, elifbe, aşık kirpiği, gönül kilidi, katip çimciği ve civan kaşıen yaygın motiflerdir



Çubukçuluk (Ağızlık Yapımcılığı) :


Çubukçuluk köklü el sanatlarından biridir Bireysel uygulama yada satış için yapılan çubuklar günümüzde turistik bir değerinde kazanmıştır Ağızlık yapımında yörede germişek yada karamuk denilen bir ağaç kullanılır Germişek çubukları istenilen boyda kesilir, bunlar uzunluklarına tarafından Lüleli, topcık başlı, yanma başlı, ufak ağızlık, ufak lüleli ağızlık, arabalı ağızlık (birbirine geçmeli)gibi çeşitli adlar alır Tomruk makinesinde kabukları soyulan çubuklar tornaya bağlanır, keski yatay yada düşey tutularak desenin dış çizgileri (konturlu) çizilir Sonradan kalemle (ince uçlu işleme ve kakma gereci) desenler oluşturulur Bu işleme nakış keskisidenir İşlemleri bitirilen ağızlık kezzaba batırılır Ateşe tuttuktan sonra zımparalanır Baştan tornaya bağlanır ve matkapla ağız bölümü (sigara konulan yeri) açılır Çakıyla yassılaştırılan bu bölümde kezzaba batırma, kızartma ve cilalama işlemlerinden geçirilir



Süslemede uygulanan bir başka teknikte ekin saplarının üstüne ibrişim yada ipek sarılmasıdır uzunlamasına kesik ekin sapları süslemenin yapılacağı bölümlere yerleştirilir Alt ve üstlerden renkli ibrişim (yada ipek) sarılarak süslemeler oluşturulur Bu teknik genelde yazı yazmada uygulanır İlde ilk ağızlığı Şeyh Aziz Baba'nın yaptığı söylenir

Bakırcılık :


Bakırcılık eski yaygınlığını yitirmiştir İl bakırcılığının en eski örnekleri Sivas müzelerinde sergilenmektedir Külçe bakır önce minik parçalar halinde silindirden geçirilerek inceltilir, daha sonra biçimlendirilir Biçimlendirmede kazan ve sinilerde dövme, ufak kaplarda çekme tekniği kullanılır Vurma tekniğinde bakır, ağaç tokmakla dövülür; çekme tekniğindeyse istenilen tahta kalıplara kadar tornada çekilir Süslemeler kakma yada çalma tekniğiyle yapılır Kakma tekniğinin iki başvuru formu biçimi vardır Birinde motifler kap üzerine kazılarak yada oyularak işlenir Diğerinde ise kabın üzeri bal mumuyla sıvanır, motifler kalemle çizildikten sonra açılan oyuklara asit dökülür Asidin bakır üstünde oluşturduğu karalanmalardan yararlanılarak motif işlenir Çalma tekniğinde motifler demir zımparalarla zorlama yapılarak işlenir Yazılar, bitkisel ve geometrik motifler en yaygın süslemelerdir Geometrik motiflerde geçmeli daireler, üçgenler, dörtgenler; bitkisel motiflerde yaprak, lale, nar, nar çiçeği ve servi kullanılır

Ustaların yapıtlarına adlarını, bir din büyüğünün adını yada ayeti yazması gelenektir Ancak yazıyı motifler arasına vermek kuvvet olduğundan bu gelenek gitgide artarak kaybolmaktadır Bu tür süslemelere en çok Osmanlı dönemi yapıtlarında rastlanmaktadır

ÇakıBıçak Yapımcılığı :


Geçmişin gözde kılıçları, kılınççılar çarşısında yapılırdı Kılıcın yerini giderek daha zinde silahlar alınca, kılıç ustaları çakıbıçak yapımına yöneldiler Günümüzde de sürdürülen çakıbıçak yapımı, eski yaygınlığını yitirmiştir Kentte bulunan bıçakçı atölyelerinde; genelde kılıç tipli bıçaklar, bono bıçakları, büyük ekmek bıçakları, bir iki üç ağızlı yada ustura ağızlı bıçaklar yapılır Kentin özellikle kara saplı bıçakları ünlüdür Çakı ve bıçakların namludenilen ağızları çelikten sapları boynuzdan yapılır Ocakta kızdırılan çelik, örste dövülerek namlu biçimi verilir Birincil düzenlemeden sonradan oluğu (tırnak oyuğu) açılır Tekrar düzenlenir, su verip parlatılır Böylece namlu sapa takılacak ayla kazanç Sap için başlıca öküz, keçi ve koç boynuzu kullanılır Boynuz istenilen boyutta kesilir, ısıtılarak mengenede düzeltilir, kalıplanır Daha Sonra içi testereyle oyulur Bıçak ustalarının elde resim yapmadedikleri son düzenlemeden geçirilir Rendelendikten ve zımparalandıktan daha sonra namluya takılacak duruma gelir Namlu sapın kutup bölümünde açılan oyuğa yerleştirilir, delinerek çivilenir Çivi başları birer pul konduktan sonra ezilir, çarkta parlatılır

Türk Oyaları

Dünya literatürüne Türk Danteliolarak giren iğne oyalarımız ilk bakışta dantelle benzerlik gösterse de bir bölge oluşturan ve mutlaka bir eşyaya dikilmek üzere yapılan iki boyutlu dantelden üç boyutlu yapısı ve başlı başına bir süsleyici olması ile ayrılmaktadırİğne oyalarının malzemesi genellikle ipektirEl sanatlarımızın kibar örneklerinden olan oya değişik kaynaklarda: Oya ince bir dantel olarak betimleme edilebilirOya bayan çamaşır ve esvaplarının vesaire bir takım şeylerin (irtifa yemenilerinin çevrelerin) kenarlarına iğne ile yapılan veya üretilmiş hazır alınarak dikilen ipekli veya iplikten örgü oymalı süslemeRenkli bir ibrişimden iğne ile çiçek veya yaprak şekillerinde örülen işlemenin adıOya; bir nesil dantelTürkiye'ye özgüdürNormal dantelin iki boyutluluğuna karşılık oya üç boyutlu biçimde de örülebilirKumaşlara kenar süs olarak işlenirOya dekore etmek ve şık giyinmek amacı ile yapılan ve tekniği örgü olan bir sanattırbiçiminde tanımlanmaktadır

Keçecilik:

Isparta ilinde keçeciliğin yapıldığı tek yer Yalvaç ilçesidir Yalvaç'ta sayıları artan bir şekilde eksilen 8 tane keçe imalatçısı bulunmaktadır Keçeden kepenek, yolluk, duvara asmak için minyatür keçeler, yelek gibi eşyalar yapılarak kullanılır Hasırdan oluşan kalıbın (18x10 m) üstüne boyanmış şerit keçe şeklindeki parçalar ile naaşnakışdenilen motifler döşenir Bu motiflerin üstüne şifon makinesinde atılmış kuzu yünleri çırpıdenilen aletle serilir Hasır kalıba döşenen yünlerin üstüne tas ve süpürge yardımıyla su serpildikten sonra hasır kalıp rulo biçiminde toplanır, iple sıkı sıkıya bağlanır ve tepme makinesine konulur Tepme makinesi bunu 1 saat teper Ham keçe haline gelen yünün kenarları pürçüklü olur Bu pürçüklü kenarları düzeltmek için Kapaklamadenilen bir işlem yapılır Bunun için hasır kalıp açılır Pürçüklü kenarlar aksine kıvrılarak, hasır kalıp bitmiş rulo biçiminde toplanır ve iple bağlanır Bu vaziyette hasır kalıp bitmiş tepme makinasına konularak, 2 saat tepilir Tepme makinasından çıkarılan hasır kalıp bu sefer pişirme makinasına konularak, en düşük 24 saat kaynamış su ile pişirilir Pişirme işlemi bittikten sonradan keçe kalıptan çıkarılarak kuruması için asılır

Keçelerde kullanılan motifler koyungözü, kıvırma, tavan arası, üçleme, dörtleme, sığır sidiği, ayı kulağı gibi motiflerdir Keçelerde kullanılan renkler genellikle siyah, mavi ve kırmızı renkleridir

SemerSaraç ve Nalbantçılık:

Günümüzde, kitle ulaşım araçgereçlerinin yaygınlaşması, tarım araçlarının gelişmesi ve yaygınlaşması gibi nedenler ile semer, saraç ve pabuç yapımı ağır ağır ortadan kalkmaktadır Yörede, bilhassa Yalvaç ilçesinde sayıları gitgide artarak azalan 5 tane semer, 4 tane saraç ve 2 adet nal imalatçısı bulunmaktadır

Ebru Sanatı

Ebru, kitreyle yoğunlaştırılmış su üstüne tezyini kâğıt ile resim yapma sanatıdır Geleneksel Türk Sanatlarındandır Ebru sözcüğüne köken olarak bulut anlamına gelen ve Farsça bir sözcük olan ebrsözcüğü gösterilmektedir Ebru sanatının ne vakit ve hangi ülkede ortaya çıktığı bilinmemekle beraber bu sanatın doğu ülkelerine özgü bir süsleme sanatı olduğu düşünülmektedir Bir Takım İran kaynaklarında Hindistan'da ortaya çıktığı yazılıdır Bir Takım kaynaklara tarafından de Türkistan'daki Buhara kentinde doğmuş ve İran yoluyla Osmanlılar'a geçmiştir Batıda ebru Türk Kağıdıolarak adlandırılmaktadır Koyulaştırıcı bir madde ile kıvamı arttırılmış suyun üstüne, içine öd katılmış, suda erimeyen boyaların serpilmesi ve su yüzeyinde meydana gelen şekillerin bir kağıda geçirilmesi ile yapılır *