Üreme Sağlığı Hakkında...

Üreme Sağlığı Hakkında ‘Içten’ Farzedilen 10 ‘Yanlış” Kanser hastaları çocuk sahibi olamazlar, anne olmamış kadınlara spiral takılmaz… Üreme sağlığı hakkında toplumda ‘doğru’ aşina hatalı bilgiler anne baba adaylarının boşu boşuna üzüntü etmelerine, hatta çare için hekime başvurmada gecikmelerine bile yol açabiliyor! Sahi nedir bu hurafelerin doğruları?Doğum yoklama hapları kısırlığa yol açar, kanser hastaları çocuk sahibi olamazlar, istenilen her yaşta anne olunabilir… Toplumda üreme sağlığı hakkında sabit olan “yanlış” bilgiler bir yana anne baba adaylarının gereksiz yere kaygıya kapılmalarına veya suçlanmalarına, diğer yandan da ‘nasıl olsa çocuk sahibi olamayacağım’ düşüncesiyle tedavi için hekime başvurmakta gecikmeleri gibi önemli sorunlara niçin olabiliyor! Peki ya bu hurafelerin açıkçası nedir? Tüp Bebek Merkezi Sorumlusu Prof Dr Tansu Küçük, üreme sağlığı hakkında toplumda resmileşmiş olan ‘hatalı’ bilgilerin ‘içten’larını anlattı!1 YANLIŞ: Doğacak bebeğin cinsiyetini anne belirliyorDOĞRUSU: Kadının genetik yapısı 46XX şeklindedir ve bütün hücrelerinde x kromozomu vardır Erkeklerin kalıtımsal yapısı ise 46xy’dir Dolayısıyla bazı sperm hücrelerinde x bazılarında ise y kromozomu vardır Y kromozomu taşıyan bir sperm yumurtayı döllerse erkek bebek, x kromozomu içeren bir sperm yumurtayı döllerse kız bebek oluyor Dolayısıyla doğacak bebeğin cinsiyetini bayan değil, erkek belirliyor Tüp bebek ile seçilip yumurtaya enjekte edilen spermin kalıtımsal yapısına ise bakılamıyor Ama oluşan embriyonun genetik yapısı incelenerek kız veya erkek olduğu belirlenebiliyor Cinsiyet seçimi ülkemizde sadece tıbbi sebeplerle yapılabiliyor 2 YANLIŞ: Kanser hastaları çocuk sahibi olamazlarAÇIKÇASI: Kanser tedavisi; cerrahi, kemoterapi veya radyoterapi şeklinde uygulanıyor Bu tedaviler, sperm ve yumurta gibi üreme hücrelerini üreten testis ve yumurtalığa hasar verebiliyor böylece çare öncesinde hastadan doku ya da hücreler alınıp 196°C de dondurularak ileride kullanılmak üzere saklanabiliyor Bu icat çocuk yaştaki kanser hastalarına da umut oluyor Kanser olan hastanın evli olduğu durumlarda tüp bebek teknolojisiyle embriyo almak ve bunu benzer şartlarda dondurarak saklamak fazla daha başarılı sonuçlar alınmasını sağlıyor İyileşme tamamlandığında embriyo annenin rahmine aktarma edilerek hamilelik elde ediliyor3 YANLIŞ: Cinsel ilişkide bulunmamak ya da hamile kalmamak yumurtaları koruyor AÇIKÇASI: Kız çocukları yumurtalıklarında bir milyon civarında rezerv, yani biyolojik çeyiz ile doğuyor Ergenlik ile birlikte adet kanamaları ve yumurtlamaları başladığında her ay bir yumurta üretilirken, az kalsın bin adam başına ise ölüyor Ve bir gün bu biyoloji ile ilgili çeyiz tükeniyor Sanılanın aksine cinsel hayat, gebelik sayısı veya doğum denetleme hapı kullanımı bu seyri değiştiremiyor 4 YANLIŞ: Genetik hastalığı olanlar dinç bebek sahibi olamazlarDOĞRUSU: Kalıtımsal hastalıklardan bazıları, ayrıca anneden keza de babadan gelen hastalıklı gen olmasını gerektirirken, bazıları ise tek bir hastalıklı gen ile ortaya çıkabiliyor Böyle durumlarda tüp bebek işlemi uygulanıyor ve embriyolar laboratuar ortamında elde ediliyor Kalıtımsal bölümde incelenen embriyoların hangisinin sağlam, hangisinin hasta ve hangisinin taşıyıcı olduğu “Preimplantasyon Genetik Tanı” yöntemiyle tespit edilerek yerinde embriyolar rahme transfer ediliyor Aynı usul tamamen risk grubunda olan 35 yaşından büyük kadınlar da Down sendromu olmayan dinç bebekler doğurabiliyor Preimplantasyon Kalıtımsal Teşhis ile ailedeki hastalıklı bireye doku ve organ bağışı yapabilecek şekilde kalıtımsal uyumu olan bebek de elde edilebiliyor 5 YANLIS: Sperm sayımında hiç sperm bulunmayan erkekler baba olamazlar DOĞRUSU: “Azospermi” adı bahşedilen bu koşul 2 ana nedenle oluşuyor: Birincisi, üretilen spermin çıkış yollarının tıkalı olması Bu durumda testislerden biyopsi ile sperm edinmek yüzde 100 oranında başarı sağlıyor Elde edilen sperm ya eşinin yumurtasına enjekte edilerek cenin oluşturuluyor veya dondurularak saklanabiliyor İkincisi ise çok az sperm üretildiği için sperm bulunamayan erkekler Bu koşul bazı genetik rahatsızlık veya enfeksiyon nedenliyle oluşuyor Bu sorunu yaşayan erkeklerde bile “Mikro Tese” yöntemiyle mikroskop aşağı biyopsi yapılarak sperm bulunabiliyor6 YANLIŞ: Ilk tüp bebek denemesi başarılı olmazDOĞRUSU: Ülkemizde Mart 2010 tarihindeki bir yönetmelikle asıl rahmine transfer edilen embriyo sayısına düzenleme ve sınırlama getirildi Bu düzenlemeye tarafından; 35 yaşından daha genç kadınlarda 1 denemede ve 2 denemede 1 cenin, diğer bütün durumlarda ise 2 embriyo verilebiliyor Çoğul hamilelikleri azaltmaya yönelik bu uygulamanın tüp bebekteki hamilelik şansını da bir arz azaltması beklenebilir Oysa aktarma edilecek embriyonun fazla titiz seçimi, “metabolomics” yöntemi uygulaması veya 5 gün embriyo (blastokist) transferi gibi yöntemlerle hamilelik oranı eski düzeylerde tutulmaya çalışılıyor Zaten tüp bebek ekibinin en büyük isteği de daha birincil denemede tekil bir gebelik almak7 YANLIŞ: Doğum kontrol hapları kısırlığa yol açıyorDOĞRUSU: Eski doğum yoklama hapları içinde bulunan progestinler ödem ve kilo artışına yol açıyordu Ancak günümüzün modern hapları bu tarz emrindeki etkiler oluşturmuyor Çağdaş doğum yoklama hapları fazla düşük doz kadınlık hormonu östrojen ve nitelikli progestin, yani yumurtlama hormonu içeriyor Kullanılmaya başlandığında yumurtalıklar dinlenmeye çekiliyor ve yumurtlamayla birlikte yumurtalıkların yaptığı tüm hormon salgılaması duruyor Kaynağı kadının kendi yumurtalıkları olan erkeklik hormonu androjen de salgılanmıyor; bunun sonucu olarak tüylenme ve sivilceler azaldığı gibi, adet düzensizliği sorunu da kayboluyor Doğum teftiş haplarının kısırlık yapmaları da olası yok Çünkü etkileri zaten yalnızca 1 gün sürdüğü için her gün alınmaları gerekiyor; bırakılınca da etkileri hemen kayboluyor 8 YANLIŞ: Birincil hamileliğini kürtajla aldıran kadınlar yeniden gebe kalamazlarAÇIKÇASI: Gerektiği derinlikte, rahim içine hasar vermeden yapılan, içeride parça kalmayan ve enfeksiyon için önlemleri alınmış kürtajlar sonraki hamileliği zarar vermezler Ama, yine de hatırlatmak gerekir fakat kürtaj bir aile tasarlama yöntemi değildir Kürtaj bebeğin olağandışı olduğu durumlarda, hamileliğin anne hayatını korkutma ettiği durumlarda ve tecavüz gibi beğenilmeyen gebelik durumlarında uygulanması gereken bir yöntem Hamilelikten korunmak için modern yöntemleri tercih etmeniz gerekiyor 9YANLIŞ: Hamileliği önlediği için doğum yapmamış kadına spiral takılmazAÇIKÇASI: Spiral enfeksiyon yapmıyor fakat enfeksiyon varmış gibi bir tepkime doğuruyor Bu reaksiyon nedeniyle salgılanan maddeler de rahim içini hamileliğe ahenksiz hale getiriyor Bu etki spiral durdukça devam ediyor, çıkarılınca düzeliyor Hem, bir takım spirallerdeki bakır sperm öldürücü etki yapıyor Hormonlu spiraller bununla beraber rahim ağzı salgı yapısını ve rahim içini değiştirerek hamileliği önlüyor Damar veya karaciğer hastalığı gibi çeşitli nedenlerle diğer yöntemleri kullanamayan doğum yapmamış kadınlara da spiral takılabiliyor Ama, her 6 ayda bir denetleme edilmesi gerekiyor10 YANLIŞ: İstediğim her yaşta çocuk doğurabilirimTürkiye’de sıradan menopoz yaşı 48 yıldır Ama menopozdan 10 yıl öncesinden başlayarak hem doğal, keza de tüp bebek yoluyla hamile kalmak zorlaşmaya başlıyor Öyle fakat 20 yaşındaki bir kadının bir aylık cinsel beraberlik sonrası gebe kalma şansı yüzde 25 iken bu şans 40 yaşında yüzde 5’e kadar düşüyor Dolayısıyla “çocuk da yaparım kariyer de” sıralamasında çocuğun biyolojik olarak öncelikli olması gerekiyor Çünkü bazı kadınlarda büyüyen erken menopoz bu planları daha da daha aşağı üstteki edebiliyor Ayrıca yumurtalıkta çikolata kisti ve sık ameliyat geçiren kadınlar ise bu konuda daha da özenli olmalılar