UYKU VE RÜYA

Uyku, beynin rüya görmesi için zorunlu ortamı sağlıyor Yüzyıllardır insanoğlunda merak uyandıran ve çoğu araştıranın konusu olan uykunun nedeni ve mekanizması bütünüyle bilinmese de, bu konuda son yıllarda manâlı aşamalar kaydedildi Uyku üzerinde yapılan araştırmalar uykunun farklı alanlara yönlendirilmiş evrelerden oluştuğunu gösteriyor Uyku esnasında beyin dalgalarını algılayan ve “EEG” (elektroensefalogram) denen bir aygıt tamamen uykunun değişik evreleri belirlenebiliyor Uyku esas olarak iki bölümden oluşuyor “NREM” (nonrapid eye movement) denen bölümde, yüksek dalga boyunda ve düşük frekansta beyin dalgaları oluşuyor NREM uykusu, sırasında kan basıncı ve solunum sayısı düşüyor Bunlara ek olarak kaslarda gevşeme ve yavaş göz hareketleri görülüyor NREM uykusu kendi içinde dört evreye ayrılıyor Birincil safha uykuya geçiş dönemi Uykuya geçiş döneminden önce fazla kısa süreyle “hipnagojik faz” denen bir evreden geçiliyor Hipnagojik aşama, gözlerimizi kapatmayla uykuya dalma arasında geçen vakit Bu sürede değişik, rüya benzeri anlamsız şekiller görülebiliyor Bunlar başlıca daha sonra hatırlanmıyor Hipnagojik fazdan sonradan girilen ilk evrede kalp hızında yavaşlama ve kaslarda gevşeme başlıyor Bu evrede, şiddeti ve frekansı düşük olan “teta” dalgaları görülüyor Kısa süren bu evreden sonra, biraz daha derin olan ikinci evreye giriliyor Uykunun ikinci evresinde beyin dalgalarındaki ahenksizlik artıyor Dalga şiddetinde ani çoğaltma ve düşüşler görülüyor Uykunun başlangıç evrelerindeki beyin dalgaları, açıkgöz oysa son derece gevşek durumda görülen alfa dalgalarına benziyor Uykunun bu ilk iki evresinde ani adale ve beden hareketleri görülebiliyor Aniden sıçrayarak uykudan uyanmak, genelde bu evrede oluyor Üçüncü evrede uyku tamamen derinleşiyor Dış ortamdaki seslerin çoğu artık kişiyi uyandıramıyor Bu evrede beyin dalgalarındaki ani yükselme ve düşüşler bitiyor, bunun yerini uzun delta dalgaları alıyor Dördüncü evrede elde edilen dalgaların yarısından fazlasının delta dalgası olması sebebiyle, bu faz “delta uykusu” olarak adlandırılıyor Uykunun dördüncü evresi en baygın gibi uyuma hali Millet deyimiyle bu evrede birey “top atılsa uyanmıyor” Birbirini peşine düşüp takip eden bu dört aşama, yaklaşık 90 dakika sürüyor sonra uykunun farklı bir bölümü olan “REM” uykusuna giriliyor başlangıçta 1953 yılında tanımlanan REM uykusunda düşük dalga boyunda, yüksek frekansta, daha derme çatma beyin dalgaları oluşuyor REM uykusunu denetçi merkezler beyin sapında bulunuyor Uykunun bu bölümünde oluşan beyin dalgaları uyanıkken oluşan dalgalara epeyce benziyor REM uykusunun en manâlı belirtilerinden birisi de süratli göz hareketleri REM sırasında gözler sağa sola hızlıca hareket ediyor kan basıncı ve yürek hızı yükseliyor, göz kasları dışındaki istemli kaslarda felç sanki bir gevşeme meydana geliyor Kaslardaki bu geçici felç durumunun, rüyalar sırasında vücudu umulmadık hareketlerden ve kazalardan korumak için olduğu düşünülüyor Uykunun bu bölümünde erkeklerde ereksiyon, yani cinsel organda sertleşme, kadınlardaysa vajinal kan akımında büyüme görülüyor Sıradan her 90 dakikada bir tekrarlanan ve 530 dakika değin süren REM uykusu, 8 saatlik bir uykuda yaklaşık 5 defa tekrarlanıyor Sabaha karşı görülen REM uykusu daha uzun sürüyor Bu sırada görülen rüyalar daha net hatırlanıyor REM uykusu, beden ve ruh sağlığı için epeyce manâlı Yeterli zaman REM evresine geçemeyen kişilerde ruhsal bozukluklar, konsantrasyon engebeli ğu, öğrenme sorunları görülüyor REM uykusunun en kayda değer özelliklerinden birisi de, rüyaların yoğun olarak bu evrede görülmesi Bu evrede uyandırılan kişilerin yaklaşık %90’ı rüya gördüklerini ifade ederken, NREM uykusunda uyandırılanlarınsa yalnızca %78’i rüya gördüğünü söylüyor REM uykusu sırasında olarak halusinasyon, delüzyon, gösterişli duygulanım ve hafıza kaybı, yani bellek kaybı meydana geliyor Halusinasyon, hiçbir dış uyaran olmadan, yani gerçekten var olmayan bir imajın görülmesi Delüzyon, öteki bir deyişle sanrılar, fiilen olmayan kavram ve düşüncelere inanılması Mesela, kişinin kedisini kral ya da kutsal bir birey olarak görmesi gibi REM uykusu sırasında çok yoğun duygular yaşanıyor Görülen rüyalar bazen kişiye çok büyük bir sevinç verirken bazen de büyük üzüntüler yaşatabiliyor Rüyaların çoğuysa sonra hatırlanmıyor Rüyalar, bu unsurların birleşiminden meydana geliyor Beynin yaklaşık olarak açıkgöz durumda olduğundan fazla çalışma halinde olduğu ve rüyaların görüldüğü REM uykusu halen beyinle ilgili araştırmaların odağını oluşturuyor