Vefat eden kişinin Namaz ve oruc borcu nasıl odenir ?

Vefat eden kişinin Namaz ve oruc borcu nasıl odenir ?
Iskat, devir ve ibadet borcları
Olen bir Muslumanın namaz ve oruc borcu nasıl odenir?

Dinimizde bir muslumanın sağken yapamadığı ibadetler
Oruc ve namaz gibi ibadetler mukellef olan her Muslumanın yapması gereken şahsi farzlardır Bunun icin her Musluman bizzat namazı kılmak, Ramazan orucunu tutmak sUretiyle ancak borcunu eda etmiş olur Olmeden once hayatta iken bu ibadetlerini kendi yerine yakını veya bir başkası yapamaz Oldukten sonra da durum aynıdır

Bir hadisi şerifte Peygamber Efendimiz bu hususu şoyle ifade ederler:
“Hic kimse başkası adına oruc tutamaz, kimse de başka biri adına namaz kılamaz; ancak onun adına yemek yedirebilir(1)

“Yemek yedirme meselesi ise Bakara SUresinin 184 ayeti kerimesinde ve bazı hadislerde beyan edildiği gibi, tutulamayan her oruc icin her gun bir fakiri doyuracak şekilde yemek yedirmektir
İbni Omerin rivayet ettiği bir hadiste Peygamberimiz (asm) şoyle buyururlar:
“Bir Musluman olur de, uzerinde bir aylık oruc borcu kalırsa, her gun bir fakiri doyurmak uzere onun yerine yakınları yemek yedirsin (2)

Yine İbni Abbasın bir rivayetine gore Resuli Ekrem Efendimiz şoyle buyururlar:
“Bir kimse Ramazanda hastalanır, sonra olurse, oruclarını tutamamış olursa, onun adına yemek yedirilir, kaza edilmez Fakat adarsa velisi onun yerine kaza eder(3)

Bu hadisi şerifler, hayatta iken oruc tutamayanların mirascılarının onun malından her orucu icin fidye verebileceklerini bildirmektedir Bunun icin mirascılarına vasiyette bulunurBu bir ibadet olduğu icin ancak kendisinin vasiyet etmesi halinde yapılması gerekir Kendisi bir vasiyette bulunmamışsa, mirascı durumunda olan evlat ve yakınları onun adına fidye vermek mecburiyetinde değildir Fakat kendiliklerinden fidye verirlerse bu caizdir ve sevabı kendisine ulaşır Bu ihtiyaridir, yakınlarının onun adına bir ikramı sayılır(4)

Olen Muslumanın tutamadığı Ramazan gibi farz orucları, adayıp da tutamadığı nezir orucları ve nafile olarak başlayıp bozduğu, daha sonra tutamadığı vacip oruclar icin birer fidye ayrılır “Fidye yukarıda da belirtildiği gibi bir fakiri bir gun doyuracak şekilde yemek yedirmek veya onun bedelini vermektir Bu da Ramazanda verdiğimiz “fitre miktarıdırHanefi, Şafii ve Maliki alimlerinin goruşleri bu istikamettedir Oruc şahsi bir ibadet olduğu icin bir başkasının onun yerine oruc tutması caiz olmaz Uc mezhebin alimleri, ictihatlarına yukarıdaki mealini verdiğimiz hadisleri delil olarak zikrederler
Başta Ahmed bin Hanbel olmak uzere Hanbeli mezhebi alimleri ve tabiin ve bazı Sahabiler ise Buhari ve Muslim gibi hadis kitaplarında gecen şu hadisi şerifi zikrederler
Resulullahın huzuruna bir Sahabi geldi ve şoyle dedi:
“Ya Resulullah, annem oldu, uzerinde bir aylık oruc borcu var Onun yerine kaza edebilir miyim?Resulullah (asm) sordu: “Annenin borcu olsaydı, onu oder miydin?
Sahabi, “Evet diye cevap verdiBunun uzerine Resuli Ekrem Efendimiz şoyle buyurdu: “Allah, borcu odenmeye daha layıktır(5)

Fakat bu meselede, icinde Hanefi alimlerinin de bulunduğu mezhep alimlerinin coğunun ictihadına gore amel etmek daha isabetli olacaktırOruc icin “fidye vermek, hususunda ayet ve hadisler delil olarak getirilirken, namaz icin de kıyas yoluyla aynı şekilde kılınamayan her namaz icin bir fidye verilmesi bazı Hanefi alimlerince uygun gorulmuştur Yani olen kimse kılamadığı namazlar icin malından fidye verilmesini vasiyet etmişse, mirascıları bu arzusunu yerine getirirler Her namaz icin bir fidye verirler(6)

1 Nesei
2 etTac, 2:78
3Age
4 elİhtiyar, 1:135
5 etTac, 2:78
6 Nimeti İslam, s 964

Mehmed Paksu Cağın Getirdiği Sorular