Yaptırımlar Rusların Günlük Hayatlarını Nasıl Etkiliyor?

Rusya, Ukrayna ile savaşırken, halk da bir yandan günlük hayatında ekonomik zorluklarla savaşıyor. Putin Ukrayna'da insanların hayatlarını tehdit ederken, kendi ülkesinde de halkının yaşamsal şartlarını tehdit ediyor. 

Dünya çapında uygulanan yaptırımlar Rusların günlük hayatlarını nasıl etkiledi? Ruslar otoriter idare harici nelerden korkuyor?


Birçok marka çekilmişti



Ukrayna'nın işgali üzerine ABD, İngiltere ve AB daha evvel yapılmamış derecede yaptırımları Rusya'ya uygulamaya başlamış ve yüzlerce çok uluslu şirket ülkedeki faaliyetlerini durdurarak çekilmişti.

Yaptırımların tesirleri ekonomik bağlamda Rusya'nın enflasyon, büyüme üzere sayılarına da tesir etmesi beklenirken, günlük hayatta kendisini hissettirmeye başladı. Günlük hayatın yaşanan kriz münasebetiyle nasıl değiştiğini BBC haberinde inceledi.

Temel gereksinim unsurlarının fiyatları artarken çok sayıda insan işini kaybetme riskiyle karşı karşıya. Çok sayıda insan da dış dünyadan tecrit olmuşluk hissini kuvvetle hissetmeye başladı.

Enflasyon yükselişe geçti



Tüketici fiyatları işgalin birinci haftasında yüzde 2,2 fırladı ve en büyük artışlar ortasında besin fiyatları vardı. İnsanların meskenlerinde stoklama yaptıkları haberleri üzerine birtakım dükkanlar temel besin unsurlarının satışına sınırlama getirdi. İlaç satışlarına yaptırım uygulanmıyor lakin önde gelen nakliye şirketleri hizmeti durdurduğu için kimi tıbbi eserler bulunamayabilir.

Rusya'nın Ukrayna'yı işgali başladığından bu yana parası ruble süratle bedel kaybediyor. Bu da birçok perakende satış dükkanının daima fiyat artırmasına yol açıyor.

Moskova'nın merkezinde yaşayan Daria şimdi boş raf görmediğini söylüyor. 'Yiyecek kıtlığı olmaz ancak daha da pahalanacak' diyor. 'Ne kadar daha değerlenecek, hayal bile edemiyorum ve düşünmeye bile korkuyorum.'

Gıda fiyatları yükseliyor



AB vatandaşı olup Moskova'da yaşayan Jan, '20 Şubat günü 5500 rublelik (57 dolar) yiyecek ve muhtaçlık alışverişi yaptım. O gün aldığım şeyler bugün 8000 ruble oldu. Sütün fiyatı iki hafta içinde neredeyse iki misline çıktı' diyor.

Şeker ve tahıl fiyatları Şubat ayı içinde esasen geçen yıla nazaran yüzde 20 yükselmişti. Rusya resmi haber ajansı Tass, kimi perakendecilerin en temel besin unsurlarının fiyatlarındaki artışı yüzde 5 ile sınırlamayı kabul ettiklerini duyurdu. Bir kısım dükkan ise un, şeker ve yağ üzere temel besin unsurlarını belirli bir ölçünün üzerinde satmamaya başladı.

Daria, kimi hususları stokladığını söylüyor. '4 kilo kahve, 4 litre ayçiçek yağı, 4 litre zeytinyağı ve 4 şişe viski aldık' diyor. Ayrıyeten tansiyon ilacından da üç ay yetecek kadar ısmarlamış. Birtakım ilaçları bulmanın şimdiden zorlaştığını söylüyor.

Şarj aleti bile alamayanlar var!



Bazı tüketim unsurlarının fiyatları çok fazla arttı. Akıllı telefonlar ve televizyonların fiyatları yüzde 10'dan fazla yükselirken Türkiye'de tatil yapmanın ortalama fiyatı da yüzde 29 daha fazla artık. Apple, Ikea ve Nike üzere önde gelen markalar artık eserlerini Rusya'da satmıyor.

Daria, ailesi için yeni bilgisayarlar almayı bir müddettir düşünüyordu ve fiyatların daima arttığını görünce bunu bir an evvel yapmaya karar verdi:

'Şubat başında 70 bin rubleydi lakin ay sonu geldiğinde 100 bin rubleye çıkmıştı. Biz de o fiyata aldık. Sonra 140 bin rubleye çıktı ve Moskova'da stoklar tükendi.'

iPhone şarj aygıtı almadılar lakin alan çok oldu. Apple 2 Mart tarihinde Rusya'daki bütün direkt satış faaliyetlerini durdurduğunu açıklamıştı. Daria, 'Keşke alsaydık' diyor:

'Şimdi latifesi yapılıyor. Son iPhonelarımızı aldık diyorlar.'

Arabaların yedek modülleri ne olacak?



Yeni arabaların de fiyatları fırladı. Daria, 'Araba için yeni filtreler ve motor yağı aldık. Servis vakti gelince kullanacağız' diyor ve ekliyor:

'Onları gözümüzün önünde fiyatları ikiye katlanmadan evvel almayı başardık.'

Eşi ve iki çocuğuyla yaşayan üniversite öğretim üyesi Pavel, Moskova'daki konutları için kimi elektrikli eşyalar almak istiyordu. Savaşın başladığı gün fiyatların neredeyse yüzde 30 arttığını gördü. Bir buzdolabı, ocak, çamaşır makinası ve su ısıtıcısı almayı ve kapanmadan bir gün evvel Ikea'ya bir yatak ve bir dolap siparişi vermeyi başardı. Ikea fiyatlarının değişmediğini söylüyor. 'Fiyat artırmaya vakitleri olmadı' diyor acı acı gülerek.

McDonald's kapanmadan fiyatlar 10 katına çıktı



McDonald's'ın Rusya'daki 847 restoranını kapatmasındaki sembolik mana Rusların birçok için açıktı. McDonald's bundan 30 yıl evvel Sovyetler Birliği'nde faaliyet göstermeye başlayan birinci Batılı şirketlerden biriydi. Kapanacağı duyulduktan kısa müddet sonra verilen reklamlarla kalan yiyecekler olağanın 10 misli fiyatlarla satıldı. İlanlardan birinde, 'Yabancı memnunluğu tatmak için son fırsat' deniyordu.

Fakat Rusya'nın güneybatısındaki Saratov'da yaşayan Vladimir, Batı'nın yaptırımlarının tesirini şimdi hissetmediklerini söylüyor. 'Vatniki (Kremlin'i destekleyenler) rublenin paha kaybından etkilenmez zira değerli ithal mallar kullanmazlar' diyor.

Ödemeler aksıyor



Rusya bankaları, Swift memleketler arası ödeme sisteminden çıkarıldı. Visa, Mastercard, American Express, Apple ve Google Hisse üzere ödeme sistemleri de Rusya'daki hizmetlerini sınırladı. Rusya Merkez Bankası iktisadın yüzde 8 civarında küçülebileceğini söylüyor.

Fitness (egzersiz) dalında çalışan Natasha, 'Gelişmeler bizim işleri çok kötü etkiledi' diyor. 'Müşterilerimizin sayısı düştü. Beşerler spor merkezlerine üyeliklerini iptal ediyor ve paralarını geri istiyorlar. Buna karşılık kira, aygıtlar ve paklığın maliyeti giderek yükseliyor. Masraflarımız yaptırımlar uygulanmaya başladığından bu yana ortalama yüzde 30 civarında arttı' diyor.

Natasha, kendisininki üzere birçok iş yerinin kapanacağını düşünüyor. Kapanmayanların da ithal teçhizatın yerini alacak Rus eserleri bulmaya uğraşması gerekecek.

Uluslararası projeler de sekteye uğrayabilir



Ekaterina birkaç lisan okulunu yönetiyor ve yaptırımların şimdiden sorun yaratmaya başladığını anlatıyor:

'Başka ülkelerde öğretmenlerimiz var ve transfer yolları kapatıldığı için onlara ödeme yapamıyoruz. Ayrıyeten ABD, Almanya ve Letonya'dan öğrencilerimiz var, onlar da bizim hesabımıza okul fiyatlarını yatıramıyor. Şu anda öbür yollar kullanıyoruz lakin her bir iş günü yeni bir krizle başlıyor.'

Ekaterina, Zoom da engellenirse milletlerarası küme derslerini nasıl yürüteceklerini bilmiyor ve çok korkulu zira internet platformlarını bir Ukrayna şirketinin yönettiğini söylüyor.

'Uzun vakittir birlikte çalıştığımız halde bir anda her şeyi durdurdular. Onlardan çok mutluyduk ve işlerini çok uygun yapıyorlardı. Artık hem onlar için hem kendimiz için hem de bütün bu durum için çok üzgünüz' diye ekliyor.

Rusların kaygıları artıyor



Natasha ise değişiklikleri kabullenmekte zahmet çekiyor:

'Bu büsbütün yeni bir tıp kriz ve hepimiz kaybolmuş üzereyiz, şaşkın bir haldeyiz. Yalnızca iş konusunda değil, bütün hayatımızla ilgili. Gelirini kaybetmek, alıştığın ömrü bırakmak, toplumsal medya dahil temaslarının azalması, yurt dışında yaşayan aile üyelerini ve dostlarını ziyaret etmeye gidemeyecek olmak. Kaybettiğimiz çok şey var şimdiden ve daha büsbütün kavrayamadık bile.'

Daria da büyük yabancı şirketlerin Rusya'dan çekilmesiyle çok insanın işini kaybettiği yolundaki haberlerin kendisini kaygılandırdığını söylüyor:

'Şu ana kadar benim çalıştığım tipten hükümetin fon verdiği projelerde bir kesinti olmadı. Fakat işimi kaybetmekten çok korkuyorum.'

Haberler Rus Devlet Televizyonu'ndan



Yeni yasal düzenlemeler Rusya'da işgalle ilgili 'sahte haber' olarak algılanan paylaşımlar yapacak ve haber yayımlayacak herkes için mahpus tehdidi manasına geliyor. Bağımsız ve milletlerarası medya kuruluşlarına çok sıkı sınırlamalar getirildi ve savaş aksisi protestolara katılan 13 bin civarında kişi gözaltına alındı.

Daria, yaptırımlardan Devlet Lideri Putin'i sorumlu tutuyor lakin birden fazla Rus, savaşla ilgili haberleri ağır bir Ukrayna tersi propaganda yapan devlet denetimindeki medyadan dinliyor. Birçok kişi Putin'i destekliyor ve yaptırımlardan ötürü Batı'yı suçlayabiliyor.

Bazı beşerler da savaşı onaylamıyor lakin sessiz kalmayı tercih ediyor. Rusya'da ülkenin önderini eleştirmek tehlikeli bir iş. Batılı hükümetler Rusların yaptırımların yükü altında ezilmesinin ülkede idarenin değişmesini de getirebileceğini umuyor lakin bu uzun vakit alabilir.

Sadece oligarkların sorunu değil!



Sadece varlıklı Rusların yaptırımlardan etkileneceği görüşü çok tartışmalı. Hiç kimse bundan sonra neler olacağından emin değil fakat ekonomik durumun daha da berbata gitmesi ve bunun uzun sürmesi ihtimali yüksek. Rusya Merkez Bankası işgalin başlamasından bu yana iktisatta kayda paha değişiklikler olduğunu bildirmişti.

Daria, 'Dışardan baktığınızda Moskova'da tam olarak neler olduğunu anlayamayabilirsiniz' diyor. Kentin kafeleri ve restoranları hâlâ dolu, metro çalışıyor, kent merkezinde hâlâ trafik sıkışıklığı yaşanıyor.

'Eğer protestoları, aramaları, yaratıcı insanların ülkeyi çok de ses çıkararak terk edişini görmezseniz her şeyi eskisi üzere sanabilirsiniz. Birçoğu da sessiz sedasız gidiyor. Ben havada oksijen azalıyor üzere hissediyorum' diyor.

Bugün yaşananlar insanlara 1990'lı yılları, Sovyetler Birliği'nin parçalanması akabinde Rusya iktisadında yaşanan çöküşü hatırlatıyor.

Ülkeyi terk edecekler mi?



Daria, '30'lu yaşlarındaki (o yılları yaşamamış) beşerlerle o vakitleri ve nasıl karneyle yiyecek aldığımızı konuşmak enteresan oluyor. Şeker, tereyağ ve votka kuponlarımız vardı' diyor:

'Sosis alabilmek için dev kuyruklar oluştuğunu hatırlıyorum... Sık sık kent dışından gelenlere satış yapılmaması konusunda hengame çıkardı. Utanç vericiydi. Tıpkı şeyleri umarım tekrar yaşamayız. Yoksulluk ve işsizliğin birdenbire artmasıyla hırsızlık, kapkaççılık artacak diye kaygılanıyorum' diye ekliyor.

AB vatandaşı olan Jan, hayatında şimdilik çok kıymetli bir değişiklik olmadığını ve ülkeyi terk etmeyi düşünmediğini söylüyor:

'Ailem ve işim burada. Öbür bir yerde yine bir hayat kurmak çok güç.'