Yunan Mitolojisinin Yeraltı Tanrısı: Hades Kimdir?

Dünyanın her kültürünün kendine has mitolojik öyküleri var. Yunan mitolojisi ise tanınan kültürün tesiriyle en bilinenlerden bir tanesi. Yunan mitolojisinde ismini en sık duyduğumuz ve her vakit dehşetle anılan Hades, yeraltı dünyasının ve ölülerin rabbidir fakat kendisi mevt değildir. İsmi her vakit çok dehşetli biriymiş üzere anılsa da aslında Hades, kendi halinde yeraltı dünyasına hükmeden ve kimseye ziyanı olmayan bir Yunan yaradanıdır.

Bugün mitoloji olarak ansak da bu öyküler bir devir Yunan halkının dini inancını anlatıyordu ve mahallî halkın en çok korktuğu ilahlardan biri de Hades’ti. Hades tıpkı vakitte yeraltı dünyasındaki madenlerin de sahibi olduğu için ismi zenginlikle bir tutulurdu. Öteki ilahlardan biriydi ve hiç de berbat değildi, sırf yeri biraz karanlıktı. Gelin en bilinen Yunan rablerinden olan Hades kimdir yakından bakalım ve mitolojideki rolünü tüm ayrıntılarıyla görelim.

Hades kimdir?

Hades, Cronus ve Rhea’nın çocukları olan 12 Yunan yaradanından biridir. Hades ismi Yunanca görünmez manasına gelir. Kendisi yeraltı dünyasının ve ölülerin rabbidir ancak mevtin kendisi değildir. Hades yeraltının tüm zenginliklerine de sahip olduğu için Yunanca varlıklı manasına gelen Plüton olarak da anılır. Demeter ve Zeus'un kızı Persephone, Hades’in eşidir.

Hades’i görünmez yapan miğferidir. Miğferi ile birlikte bir ucu vefatı, bir ucu ömrü temsil eden iki uçlu bir mızrak taşır. Hades, birebir vakitte ölüler ülkesinin ismidir. Bilinenin bilakis Hades berbat bir ilah değildir. Yeraltı dünyasından pek dışarı çıkmaz ve rablerin toplantılarına katılmaz. Sırf yeraltı dünyasından kaçmak isteyen ya da yeraltı dünyasındaki ruhları çalmak isteyen olursa sonlanır ve gazabı büyük olur.

Hades ve öbür Yunan rablerinin ortaya çıkışı:


Tüm Yunan ilahları, Cronus ve Rhea’nın çocuklarıdır. Cronus, yılan biçiminde bir titandır ve onun soyundan gelenlerin tahtını ele geçireceğinden korktuğu için Hades dahil tüm çocuklarını yutar. Son çocuğu Zeus doğduğu vakit Rhea onun yerine bir kayayı kundakladı ve Cronus kayayı çocuk zannederek yuttu. Böylelikle Zeus büyüme bahtına sahip oldu.

Zeus büyüdüğü vakit Cronus’un karşısına çıktı ve kardeşlerini çıkarmasını istedi. Cronus bunu kabul etmeyince Titanomachy ismi verilen titanlar ve ilahlar ortasındaki savaş başladı. On yıl süren savaş sonunda kazanan rabler oldu Cronus, yuttuğu tüm çocukları çıkarmak zorunda kaldı. Hades birinci doğan çocuk olmasına karşın Cronus tarafından son çıkarılan çocuktur.

Titanların geri çekilmesi ile birlikte yönetilecek pek çok alan ilahlara kaldı. Savaşın kahramanı olan Zeus rablerin hükümdarı ilan edilerek Olimpos Dağı’ndaki tahtına yerleşti. Zeus gökyüzü yaradanı oldu, Poseidon denizler ilahı oldu, Gaia dünya yaradanı oldu ve Hades de yeraltı dünyasının yaradanı oldu. Yani Hades berbat olduğu için değil sırf kardeşleriyle bu türlü bir misyon paylaşımı yapıldığı için yeraltının ve ölülerin rabbidir.

Hades ne yapıyor?


Hades’in ilahı olduğu yeraltı dünyasında öldüğü vakit uygun olanlar Elysium'a, ne yeterli ne berbat olanlar Asphodel'e, rablerin düşman olanlar ve katiller ise Tartarus'a sarfiyatlar. Bilinenin bilakis bu yargılamayı Hades yapmaz zira yeraltı dünyasının yargıçları vardır. Tekrar bilinenin tersine Hades kötülere azap de yapmaz. Hades sadece yeraltı dünyasını yönetir.

Tanrıların hükümdarı Zeus üzere yeraltı dünyasının rabbi Hades de yaşayan insanlara hayal gönderebilir. Yeraltı dünyasının boynuz kapısından çıkan düşler hoş, fildişi kapısından çıkan hayaller ise berbat yani kabustur. Yeraltı dünyasına giren tüm yaşayanlar ölür. Bu nedenle Hades, yeraltı dünyasından biri kaçmaya çalışırsa ya da buradaki ruhları çalmaya çalışan olursa sonlanır ve gazabı çok fecî olur.

Odysseus, Orpheus, Theseus, Herkül ve Evridiki üzere az sayıda kahraman yeraltı dünyasına girmiş ve canlı olarak çıkmayı başarmışlardır. Hatta Herkül, yeraltı dünyasını koruyan üç başlı köpek Cerberus’la bile savaşmıştır. Cerberus, yeraltı dünyasında Hades’le birlikte çalışan pek isimden biridir. Ölümün ta kendisi olan ilah Thanatos da Hades’le birlikte çalışır.

Rutin yeraltı dünyası işleri dışında Hades pek ortalarda görünmez. Diğer ilahlar üzere övünmez, dünyada gezmez, yaşayanlara karışmaz, pek konuşmaz ve hatta öteki ilahlarla birlikte Olimpos Dağı’nda düzenlenen şölenlere bile gitmez. Hades, yeraltı dünyasının görünmezliğini sever. Bir gün kardeşi denizler ilahı Poseidon onu sinirlendirmek için yeri yardı ve yeraltı dünyasını açığa çıkardı. Hades bu duruma o kadar sonlandı ki ölüler ordusu ile Atlantis’i yerle bir etti.

Hades’in eşi Persephone’yi kaçırma kıssası:


Tanrılar hükümdarı Zeus’un eşi Demeter, rahmet ve tarım tanrıçasıdır. Zeus ve Demeter’in kızı Persephone çok hoştur ve Hades ona aşık olur. Bir rivayete nazaran Hades’in yeraltı dünyasından çıkmasının tek nedeni Persephone’yi izlemektir. Öteki bir rivayette ise Zeus’tan gelini olması için bir kızını feda etmesini ister. Her iki kıssada de sonuç olarak Hades, Persephone’yi bir formda kaçırır ve yeraltı dünyasının tanrıçası yapar.

Bereket ve tarım tanrıçası Demeter kızının kaybolduğunu duyunca tüm diyarları karış karış gezerek Persephone’yi arar. Onun Hades’in yanında olduğunu duyunca işi gücü bırakır ve onu almak için Zeus’un Hades ile konuşmasını ister. Lakin artık Persephone yeraltı dünyasının tanrıçasıdır ve oradan büsbütün ayrılması imkansızdır.

Hades, Zeus ve Demeter ile anlaştı. Bu muahedeye nazaran Persephone yılın makul vakitlerini ailesiyle, öteki vakitlerini ise yeraltı dünyasında geçirecekti. Derler ki Demeter kızına kavuştuğu vakitlerde ilkbahar ve yaz mevsimleri yaşanır, dünya rahmete kavuşur. Persephone yeraltı dünyasına döndüğü vakitlerde ise Demeter yasa büründüğü için bereketsız kış ve sonbahar mevsimleri yaşanır.

Hades neden makûs biliniyor?


Yunan mitolojisindeki öteki rabler sıradan halkın ortasına karıştıkları için tanınıyorlardı ve gazaplı olsalar bile anlaşılıyorlardı. Lakin Hades yeraltı dünyasından ender çıktığı için ondan korkuluyordu. Yeraltı dünyasının karanlık bir yer olduğunu ve mevtin de yaşayanların en büyük korkusu olduğunu düşünürsek Hades’in makus ve vahim biri olarak bilinmesi olağan. Lakin kıssalardan gördüğümüz kadarıyla kendisi sırf makûs bir yerin yöneticisi olan kendi halinde bir ilah.

Yeraltı dünyasının ve ölülerin yaradanı olan Hades kimdir sorusunu yanıtlayarak Yunan mitolojisindeki yerinden bahsettik. Hem zenginlik hem görünmezlik hem de vefat manasına gelen Hades, elbet Yunan mitolojisindeki en ilgi cazibeli karakterlerden bir tanesi. Niyetlerinizi yorumlarda paylaşabilirsiniz.