Beslenme – diyet ve diyetisyen gerçeği

Günümüz yerküresinde, gelişen teknolojinin de tesiri ile beslenme ve buna bağlı olarak diyetetik, her disiplini ilgilendiren, bu nedenle sayısız ilmî araştırma ve yayın konusu olmaları yanında, medya aracılığı ile topluluğa her gün birbiri ile çelişen haberler yapılmasına bağlı olarak toplulukta kargaşa yaratan ve hiç gündemden düşmeyen bilim sahalarıdır.

Beslenme bilimi;

tüketilen besinleri, bu besinlerin bileşiminin tahlilini, birbirleriyle etkileşimlerini ve vücuttaki fonksiyonlarını maksat alarak gelişirken,

Diyetetik bilimi, besinlerin marazlardan korunma ya da illetlerin tedavisindeki tesirlerini inceler, ne cins bir beslenme planı ile sunulması gerektiğini temel alarak gelişmektedir.

Üzerine çeşitli manalar yüklenen beslenmenin TARIHI GELİŞİM SÜRECİ ne bakarsak, Yaşı 4,5 milyar yıl olarak bildirilen taraf yüzünde M.Ö. 10.000 yılına kadar olan periyotta (Paleolitik Dönem) sıhhat ve beslenme ilgilerini inceleyen Paleonutrisyon yerinde çalışan bilim adamlarının, kemiklerin yapısı üzerinde yaptıkları inceleme sonuçlarına dayanarak kişilerde enfeksiyon ve beslenme zayıflıklarını gösteren izler olduğunu belirtmektedirler.

Bu da, besinin ehliyetsiz olduğu ve enfeksiyonların denetim altına alınamadığı durumda sıhhatin önemli biçimde etkilendiğinin en kıymetli kanıtıdır.

Çağlar boyunca avcı toplayıcı olarak yaşayan insanoğlu, M.Ö. 10.000’lerde yerleşik sisteme (Neolitik Dönem) geçtikten sonra tahılları ekip biçmeye başlamış böylelikle diyet, et tüketiminden daha çok ot tüketimine kaymıştır.

Antropologlar bu devirde kişilerin uzunluklarında kısalma olduğunu belirtmektedirler.

Taş tabletlerden ve Edvin Smith ve Ebers papiruslarından elde edilen haberlerden, kişilerin bitkisel ya da hayvansal kaynaklı pek çok eseri hastalıklarda destek eser olarak kullandıkları anlaşılmaktadır. Sıklıkla kullanılanların; kekik, ceviz yaprağı ve yağı, zeytin yaprağı ve yağı, sarımsak, soğan, hardal, susam yağı, nane, yosun, defneyaprağı, üzüm, sirke, bal, karaciğer, dimağ, kemik suyu üzere bitkisel ve hayvansal kaynaklı eserler olduğu görülmektedir.

M.Ö. 460-377 yıllarında yaşayan ve tıbbın pederi olarak bilinen Hipokrat, hastaların tedavisinde istirahat ve paklık yanında beslenmede yapılacak düzenlemelerin ne kadar değerli olduğunu “Besinle tedavi edebileceğiniz hallerde ilaç tavsiye etmeyiniz” kelamıyla açıklamıştır.

Hipokrat’ın tedavide besin karışımları denediği ve birinci kıymetli karışımının bal, sirke ve karabiber olduğu bilinmektedir.

M.Ö. 106-43 yıllarında yaşamış olan Çicero “bedenimiz yiyecek ve içecekle tıka basa doluyken, akıllıca dürüst düşünemeyiz” diyerek çok yemenin sıhhat için sakıncasına dikkat çekmiştir.

Lucretius (M.Ö. 95-55) “Bir kişi için yiyecek olan bir nesne bir diğeri için zehir olabilir” lafıyla bireylerin besin hassaslıkları ya da alerjileri olabileceğini, bu nedenle beslenmenin insana mahsus olması gerektiğini anlatmak istemiştir.

Plutarkos (M.S. 120-50) hastalıklarda yanlış beslenmenin kişi için sakıncalı olabileceğini “Zannetme ki yiyecek, yalnızca yaşama ekte bulunan bir ögedir, tıpkı vakitte mevtin de nedenidir. Zira illetler, bollukta da yoklukta olduğu nispette, illete yakalanan vücutlardaki besinle kuvvet bularak gelişirler” kelamı ile lisana getirmiştir .

Antik çağdaki pratiklerin ilmî olarak bir meal tabir edip etmediği fakat,

19.yüzyıl sonlarında yapılan çalışmalarla anlaşılmaya başlamış ve hastalara birinci diyet planları hekimler tarafından belirlenmeye ve hastaların bu diyete armonilerinin sağlanması hemşireler aracılığı ile gerçekleştirilmeye çalışılmıştır. Tabip ve hemşirelerin hastanın tedavi sürecinde işlerinin yoğunluğu, diyetin tabip ve hemşire dışında öteki bir sıhhat işçisi tarafından denetime alınması zorunluluğunu doğurduğundan, mevzu birinci defa 1870’li yıllarda Amerika Birleşik Devletleri’nde (ABD) gündeme getirilmiş, Amerikan Tıp Derneği 1877 yılında kendisine bağlı bir Diyetetik Komitesi oluşturarak komitenin başına o sıralar tarifeleri sürekli besinlerin sıhhatle münasebetlerini göz önüne alarak hazırlatmasıyla ünlü yemek hocası Sarah Tyson Rorer’i getirmişlerdir.

Mrs. Rorer birebir yıl Diyetetik Gazete ismi ile bir yayına başlamış, gazete çok ilgi görmüş ve kendisine her gün yüzlerce; “su şişmanlatır mı”, “sıcaklarda et mi, zerzevat mi yemeli” üzere sorularla dolu mektuplar gelmeye başlamıştır. 1880’de üç tabip Mrs. Rorer’a kurumlarında bir diyet mutfağı açmasını önermişler ve o tarihten sonra hastanelerde diyet mutfağı yaygınlaşmaya başlamıştır. Bu gelişmelerden sonra diyet meydanında çalışacak kişi gereksinimi tartı kazanmış ve 1899 yılında DİYETİSYEN unvanı ile yeni bir meslek tarifi yapılmıştır (American Dietetic Association [ADA], 1985).

Yirminci yüzyıl başlarında besinlerin bileşimleri ve besin ögelerinin vücuttaki fonksiyonları üzerine çalışmaların ağırlaştırılmasına koşut olarak marazların güzelleştirilmesinde tedaviden çok korunmanın kıymetli olduğu konusundaki görüşler tartı kazanmaya başlamış ve kollayıcı hekimlik daha da değerli olmuştur.

18.yüzyıla kadar ampirik seviyede kalmış, bu tarihten sonra bilim adamları besinlerin içerikleri, metabolik tesirleri vb. üzerinde çalışmalara başlamışlardır. Bu çalışmalar lakin 19. yüzyıl sonlarına gerçek değerli bir ivme kazanmış, beslenme konusunda yapılan araştırmalar ve buna koşut olarak yapılan yayınlar çoğalmaya başlamış ve 20.yüzyılın 2. yarısından sonra beslenmenin sıhhat ve marazlar üzerindeki tesiri tüm boyutlarıyla açıkça ortaya konulmuştur. Bugün illetlerin pek birçoklarında tedavinin başarılı olabilmesi için hastanın beslenme tertibinde değişiklik yapmak ve insana kişisel diyet planı düzenlemek gerekmektedir.

Nutrigenetik meydanında yapılan çalışmalar çerçevesinde, diyetin insana kişisel olması gerekliliğinin daha düzgün anlaşılması yanında besin endüstrisinde oluşan gelişmeler (nanoteknoloji, hidroponik tarım, aquaponik tarım, umami ve oleogustus üzere yeni tat algılarının tanımlanmasına bağlı lezzet odaklı besin üretiminin artması, enteral-parenteral beslenme ve besin destek eserlerindeki artış gibi) bireylerin sağlıklı kalmayı sürdürmek ve bir hastalık durumunda diyet planlarını oluşturmak için diyetisyene müşavere muhtaçlığını arttırmış,

Tıbbi Beslenme Tedavisi Tedavinin en değerli kesimi olduğu mütalaası kabul görmeye başladığı için, hastaların fizik muayeneleri beslenme odaklı olmaya ve sıhhat kuruluşlarında, bilhassa hami halk sıhhati sahalarında ve yiyecek-içecek üretimi yapılan kuruluşlarda diyetisyen istihdamı arttırılmaya başlamıştır.

Bu durumda diyetetik ortamı daha ziyade ilgi çekmeye başlamış ve yalnızca illette nasıl bir diyet uygulanacağı değil, sıhhatin korunması için neler yenilmesi gerektiği üzerinde de çalışmalar yapılmaya ve rehberler oluşturulmaya başlanmıştır. Bu tarihlerden sonra yaşanan Bir numara Yerküre Savaşı sırasında İngiltere’de 2.500.000 erkek, ere alınmak için sıhhat denetiminden geçirilirken bunların %41’inde beslenme bozukluğu olduğu saptanmış ve ere alınmaları münasebetli görülmemiştir. 1917’de ABD’nin savaşa girmesiyle besinleri satın alma, saklama ve servisinde dikkat edilecek noktaları öğretecek, erlerin besin muhtaçlıklarını ve yemeleri gerekli ölçüsü tayin edecek, hasta ve yaralıların beslenmesini planlayacak kişi muhtaçlığı ortaya çıkınca orduya diyetetik formasyonu olan 356 kişi alınmıştır.

Diyetisyenler bu gelişmeler ahir tıpkı yıl (1917) Amerikan Diyetetik Derneği (ADA) ismi ile Dünya’da birinci olan diyetisyenler derneğini kurmuşlardır.

ADA birinci toplantısını 1918 yılında yapmış ve o yıl gereksinim nedeniyle diyetetik hizmetlerini 4 ortama ayırmışlardır.

Bunlar, 1) Tedavici Diyetisyen (Kliniklerde hastaların gereksinimlerine müsait beslenme programları geliştirir, bunların uygulanmasını ve raporlanmasını sağlar),

2) Başkan Diyetisyen (Toplu beslenme yapılan kurumlarda yiyecek içecek servisini, çalışan işçisi eğiterek, fiyat denetimini ve servisin hijyenik olmasını sağlayarak yönetir),

3) Topluluk Sıhhati Diyetisyeni (Sağlık ocakları, Ana-çocuk sıhhati merkezleri, bakanlık vb. mekanlarda vazife alarak, bireylere ve öbeklere illetleri önlemek ve hayat kalitesini yükseltmek gayesi ile geliştirilmiş beslenme pratikleri için danışmanlıklar yapar),

4) Eğitici-Danışman Diyetisyen (Bir sıhhat kurumunda ya da kendi ofisinde kimselere durumlarını kıymetlendirerek tekliflerde bulunur. Çoğunlukla eğitim kurumlarında, sıhhat kurumlarında ve spor grupları ile çalışırlar) (ADA, 1985; Kutluay-Merdol, 2015).

Amerika’da yaşanan bu gelişmeler öbür devletlere de yansımış ve pek çok devlette üniversitelerde beslenme ve diyetetik ortamında eğitim veren kısımlar açılmaya başlamıştır. 1922 yılında İsveçli diyetisyenler, 1923 yılında da Danimarkalı diyetisyenler derneklerini kurmayı başarmışlardır. Bu arada (1922) ABD’de diyetisyenlik eğitimi dört yıla çıkarılmış ve ADA 1925 yılında “Journal of American Dietetic Association” isimli bir mecmua yayınlamaya başlamıştır.

Beslenme ve Diyetetik eğitimini başlatan Japonya’da da diyetisyenler 1926 yılında derneklerini kurarak faaliyetlerine başlamışlardır.

Diyetisyenler mesleğe başladıklarında yüklü olarak hastanelerde vazife almışlar, daha sonra Biliminin Dünü Bugünü, Geleceği Sıhhati Merkezleri’nde de çalışmaya başlamışlardır. Önceleri hatunların icra ettiği bu mesleğe erkekler de katılmaya başlamış ve ADA birinci erkek üyesini 1930 yılında kayda geçirmiştir. Sonraki yıllarda, çalışma omurundaki şahısların sayısının artışı ve bayanların da çalışma hayatına başlaması, hane dışında yemek yemeyi gündeme getirince Başkan Diyetisyen olarak tanımlanan kurum diyetisyenliği tartı kazanmaya ve yemek servisi veren kurumlar diyetisyen istihdam etmeye başlamışlardır.

Bu gelişmelerin akabinde 1938’de II. Yerküre Savaşı patlak verince diyetisyenliğin kıymeti tekrar gündeme gelmiş ve 1939 yılında orduya 1300 diyetisyen çağrılmıştır. Hastanelerde pratiklerin daha faal bir halde gerçekleştirilebilmesini sağlamak gayesiyle 1942’de hastanelerde Beslenme ve Diyet Şeflikleri ile idare tertipleri yapılmaya ve Tedavici Diyetisyen tarifi da aktif bir formda kullanılmaya başlanmıştır. ABD ordusu, bünyesine diyetisyen alarak onlara yüzbaşı, binbaşı üzere unvanlar kazandırmışlardır. Daha sonra ordu kendi akademilerinde diyetisyen eğitimini de üstlenmiş ve muhtaçlıkları olan diyetisyenleri kendileri yetiştirmeye başlamışlardır. Bu arada, Kanada (1933), İngiltere (1936), Hollanda (1941), İsviçre (1942), Yeni Zelanda (1943), Norveç (1948), Fransa (1954), Avusturya (1955), Almanya (1957), İrlanda (1960) üzere devletler de derneklerini kurarak faaliyetlerine başlamışlardır (Kutluay-Merdol, 1996).

Tüm bu gelişmeler yaşanırken kalp marazları ile beslenme arasındaki ilgiler üzerinde yapılan araştırmaların ağırlaşmasıyla üniversitelerde diyetisyen yetiştirmek maksadıyla açılan Beslenme ve Diyetetik Kısımları sayıca artmaya başlamış ve 1961’de International Labor Organisation-Uluslararası Çalışma Örgütü (ILO) 0.69 kodu ile meslek tarifini yönetmeliğine geçirmiştir.

Mesleğin yaygınlaşması, meslekte yeni düzenlemelerin de yapılmasını zarurî kılınca ADA 1969 yılında diyetisyen olarak çalışılabilmesi için Registered Dietitian-Kayıtlı Diyetisyen (RD) koşulunu getirmiştir. RD olabilmek için ADA’nın Accreditation Council for Education in Nutrition and Dietetics-Beslenme ve Diyetetik Eğitimi için Akreditasyon Kurulundan (ACEND) onay almış bir eğitim kurumundan mezun olmak, tekrar ACEND onaylı bir kurumda 6-12 aylık staj müddetini tamamlamak, ADA’ya bağlı Commission on Dietetic Registration-Diyetetik Tescil Komitesi (CDR) tarafından hazırlanan ve ulusal çapta uygulanan bir imtihanda muvaffakiyet göstermek ve Continuing Professional DevelopmentSürekli Mesleksel Gelişim (CPD) kredisi toplamak (en az 75 saat) gerekmektedir. ADA bu gayeyle 1977 yılından itibaren ağır bir biçimde hizmet içi eğitim seminerleri düzenlemeye başlamıştır.

1984 yılında ADA’nın 51.000 üyesi varken bugün (2012 yılı itibariyle) bu sayı 72.000’e ulaşmış bulunmaktadır. Amerikan Diyetisyenler Derneği 2012 yılında ismini Academy of Nutrition and Dietetics (AND) olarak değiştirmiştir.

Amerikan nüfusuna nazaran (314 milyon), yalnızca akademiye üye olanlar dikkate alınarak yapılan hesaplamada, diyetisyen başına 4361 kişi düştüğü görülmektedir.

Bu paha Türkiye için bugün yaklaşık 28.000 dolayındadır. ABD’de 2008 yılında alınan bir kararla 13 Mart Registered Dietitian Day (Kayıtlı Diyetisyenler Günü) olarak kutlanmaya başlanmıştır. 2013 yılında bu kutlamalar tüm Mart ayında düzenlenen etkinliklerle gerçekleştirilmeye başlamıştır (Kutluay-Merdol, 2015).

Diyetisyenlik mesleğindeki gelişmeye koşut olarak diyetisyenlerin çalışma ortamları da hayli fazlalaşmıştır. Filipinli meslektaşımız Orbeta’nın söylediği üzere “nerede besin varsa orada diyetisyen için bir altın kâse vardır”.

Beslenme ortamındaki gelişmelere bağlı olarak diyetisyenlik eğitimi almayan, beslenme ortamında çalışan insanlar kendilerini Nutritionist (Türkçe’de şimdi karşılığı yok ancak beslenme bilirkişisi olarak isimlendirme eğilimi var) olarak isimlendirmeye başlamışlardır. Çalışma yerleri diyetisyenlerin çalışma meydanları ile vakit zaman çakıştığı için, diyetisyenler çalışma yerlerine bağlı olarak kendilerini diyetisyen ya da nutritionist olarak tanımlayabilmektedirler. Lakin nutritionist olduğunu ileri süren kişi kendisini diyetisyen olarak tanımlayamamaktadır. Bu durumu AND şu laflarla anlatmaktadır: All registered dietitians are nutritionists but not all nutritionists are registered dietitians (Tüm kayıtlı diyetisyenler nütrisyonisttir lakin tüm nütrisyonistler kayıtlı diyetisyen değildir).

Beslenme ve Diyetetik eğitimi pek çok devlette 4 yıllık bir eğitimle yürütülmektedir. Avrupa’da İngiltere başta olmak üzere birtakım devletlerde bu eğitimin mühleti, pek çok başka meslek için olduğu üzere, lise eğitiminin dört yıl olması nedeniyle üç yıldır.

Beslenme ve Diyetetik kısımlarında verilmekte olan eğitim ve tedrisat programlarının bir numara aşaması, diyetetik pratiklerine esas olan DİYETİSYENLİK İÇİN Temel malumat ve beceriler!!

Üniversite eğitimi boyunca verilecek en önemli dersler:

Beslenme ve diyetetik programında eğitimi müddetince, Kurum ve Hastanede Beslenme Alan Çalışması, Hastalıklarda Beslenme ve Diyet Tedavileri I ve II, Pediatrik Hastalıklarda Beslenme, Geriatrik Hastalıklarda Beslenme, Ana ve Evlat Beslenmesi, Sporcu Beslenmesi, Toplu Beslenme Sistemleri I ve II, Besin – İlaç Etkileşimleri, Seminer, Beslenme Unsurları I ve II, Besin Mikrobiyolojisi, Umum Mikrobiyoloji, Anatomi I ve II, Fizyoloji I ve II, Tıbbı Biyoloji ve Genetik, Besin Teknolojisi, Besin Biyoteknolojisi, Toplulukta Beslenme Meseleleri ve Epidemiyolojisi, Besin Kimyası ve Tahlilleri I ve II, Beslenme Biyokimyası I ve II, Temel Kimya I ve II, Besin Denetimi ve Mevzuatı, Beslenme Durumunu Saptama Formülleri, Beslenme Eğitimi, Beslenme Ekolojisi, Beslenme ve Diyetetikte Temel Kavramlar, Biyoistatistik, Demografik Yapı ve Sıhhat, Aile Sıhhati ve Planlaması, Sıhhat Bilimleri Tarihi, Türk Mutfağı, Mutfak Planlaması ve Araç Gereçleri, Duyusal Tahlil, Mesleksel Yabancı Lisan (İngilizce), Yabancı Lisanda Okuma ve Konuşma (İngilizce), Yabancı Lisan (İngilizce) I ve II, Temel Yabancı Lisan I ve II (İngilizce), Topluluk Bilim, Temel Psikoloji, Çevre Antropoloji, Temel Matematik, Umum İktisat I ve II, Muhabere Becerileri, Halkla Münasebetler, Bilgisayara Giriş, Atatürk Unsurları ve İnkılap Tarihi, Türk Lisanı I ve II, Hoş Sanatlar (Müzik), Hoş Sanatlar (Resim), Vücut Eğitimi- Idare iktisadı , - Bilgisayar kullanma , - Halkla münasebetler (hasta ve sağlam), - Besin hijyeni/sanitasyonu, - Birinci yardım - İş sıhhati ve iş güvenliği üzere temel ve sıhhat bilimleri dersleri İLE laboratuvar destekli eğitimler almaktadır .

2. aşamada dersler, direkt tatbik yeriyle ilgilidir. Teorik haberlerin yanında pratik eğitim de kazandırılıyor

Altıncı yarı yılın ahir aile sıhhati merkezleri yahut topluluk sıhhati merkezlerinde 6 hafta müddetli halk sıhhatinde beslenme, son sınıfta bir yıl müddetli hastane ve kurumlarda beslenme alan stajları yapılıyor.

Mektepliler, son aşamada, hami ve tedavi edici hizmetlerin alanda gözlem ve deneyimini kazanmak üzere yapılan staj çalışması yan almaktadır. Bu eğitim programı ile öğrenci, diyetisyenlik mesleği için gerekli unsur, kavram, malumat ve becerileri kazanıp geliştirmektedir.

Amerika başta olmak üzere kimi memleketlerde staj, temel eğitimin tamamlanmasından sonra yapılmakta ve diyetisyenler, yukarıda anlatıldığı üzere kayıtlı diyetisyen unvanı almadan vazifeye başlayamamaktadırlar. Diyetisyen unvanı ile mezun olan mektepliler, beslenme ve diyetetik sahalarında bilim bilirkişiliği ve doktora programları ile eğitimlerine devam edebilirler. “Nerede besin varsa orada diyetisyen için bir altın kâse vardır.” Diyetisyenler, ülkelerarası işbirliğini ve malumat alışverişini sağlamak emeli ile 1950 yılında Milletlerarası Diyetetik Dernekleri Komitesi (International Commitee of Dietetic Associations- ICDA) ( dietetics.org) ismi ile bir komite kurmuşlardır. 2002 yılında ismini Komite konumuna Konfederasyon olarak değiştiren bu kuruluş 1952 yılından başlayarak 4 yılda bir memleketler arası kongreler düzenlemektedir. Türkiye Diyetisyenler Derneğinin ICDA’e üyeliği 2000 yılında başarılabilmiştir. Bilindiği üzere diyetetik dernekleri dışında her devlette beslenme ile uğraşan eksperlerin üye oldukları Beslenme Dernekleri (Society of Nutrition) de bulunmaktadır. Bu dernekler de 1948 yılında International Union for Nutrition Societies-Uluslararası Beslenme Dernekleri Birliği (IUNS) ismi ile bir çatı altında birleşmişler ve 1952 yılında milletlerarası kongrelerini düzenlemeye başlamışlardır. ICDA 1978 yılında bu birliğe, tüm yerküre diyetetik dernekleri ismine üye olarak bu muhabere ağı içinde faal roller üstlenmeye başlamıştır. Avrupa’daki Diyetetik Dernekleri de federasyon biçiminde bir 4 İzmir Kâtip Çelebi Üniversitesi Sıhhat Bilimleri Fakültesi Mecmuası 2016; 1(1): 1-5 İzmir Kâtip Çelebi Üniversitesi Sıhhat Bilimleri Fakültesi Mecmuası 2016; 1(1): 1-5 5 Kutluay Merdol, Bes. ve Diy. Biliminin Dünü Bugünü, Geleceği araya gelmelerinin müsait olacağı görüşü ile 1978 yılında Danimarka’da European Federation of Associations of Dietitians-Avrupa Diyetisyen Dernekleri Federasyonu’nu (EFAD) ( ) kurmuşlardır. Türkiye EFAD’a 1994 yılında üye olmuştur ve EFAD aktifliklerine delege göndererek faal olarak katılmaktadır. Asya devletlerindeki diyetisyen dernekleri de Asian Federation of Dietetic Associations-Asya Diyetetik Dernekleri Federasyonu (AFDA) ismi ile 1990 yılında kurdukları federasyon aracılığı ile muhaberelerini gerçekleştirmektedirler. AFDA da ICDA üzere dört yılda bir defa kongre düzenlemektedir (Kutluay-Merdol, 2015; EFAD, 2003). “Türkiye’de diyetisyenlik, birinci mezunların üstün uğraşları ile bugün tanınır bir meslektir.”

Türkiye’de Durum Türkiye’de diyetisyenlik eğitimi 1962 yılında Hacettepe Üniversitesi’nde Prof. Dr. İhsan Doğramacı tarafından başlatılmıştır. Önceleri Diyetetik ismi ile açılan program 1963’de Beslenme ve Diyetetik olarak değiştirilmiştir. Birinci mezunlarını 1966’da veren kısımda birinci beş yıl sırasıyla; 10, 13, 11, 4 ve 11 olmak üzere yekun 48 üzere çok az sayıda öğrenci eğitim almıştır. Daha sonra kontenjanın 60’lara yükseltilmesiyle bugün, Hacettepe Üniversitesi Beslenme ve Diyetetik Bölümü’nden mezun öğrenci sayısı 2200’ü aşmış durumdadır. Bu mezunların yaklaşık 170’i bilim bilirkişiliği ve yaklaşık 75’i de doktora aşamalarını almışlardır. Otuz altı yıl tek başına eğitimini sürdüren Hacettepe Üniversitesi Beslenme ve Diyetetik Bölümü’nden sonra öteki kısımlar tıpkı program ile 1998 yılında Erciyes Üniversitesi’nde, 1999’da da Başşehir Üniversitesi’nde açılmıştır. Uzun bir aradan sonra gayrı üniversitelerde de beslenme ve diyetetik kısımları açılmaya ve diyetisyen yetiştirilmeye başlanmıştır (2007-2008 Yeditepe, Haliç ve Yakın Şark Üniversiteleri, 2008-2009 Bilim Üniversitesi vb). Daha sonra büyük bir süratle artan kısım sayısının 2015 yılında 50’yi aştığı görülmektedir. Türkiye’de diyetisyenlik mesleği, birinci mezunların üstün uğraşları ile atılan sağlam temeller üzerinde, gayrı devlet gelişmelerinin yakından takip edilmesiyle bugün tanınır bir meslek konumuna gelmiştir. Bu gelişimde, Hacettepe Üniversitesi kurucusu Prof. Dr. İhsan Doğramacı’nın her yayına kolaylıkla ulaşılabilen kütüphanesinin, Prof. Dr. Ayşe Baysal ve Prof. Dr. Orhan Köksal üzere öğretmenlerin ve birinci talim üyesi olarak hizmet yapanların büyük eği olmuştur. Türkiye’de Diyetisyenler Derneği pek çok Avrupa memleketinden evvel 1969’da kurulabilmiştir ( ). Derneğin kuruluşunu takiben 1972 yılında ilmî mecmuası Beslenme ve Diyet yayınlanmaya başlanmıştır. Mecmua, yayınını hala muvaffakiyetle sürdürmektedir. Mesleğin öncüleri, meslekte hayat uzunluğu eğitimin kıymetinin bilinciyle 1989 yılında Türkiye Diyetisyenler Derneği ve Hacettepe Üniversitesi Beslenme ve Diyetetik Kısmı işbirliği ile “Hizmet İçi Eğitim Seminerlerini” başlatmışlardır. Bu seminerler hala yılda en az iki kere olmak üzere sürdürülmektedir.

1998 yılından beri 6 Haziran, “Diyetisyenler Günü” olarak çeşitli etkinliklerle kutlanmaktadır. Bu kutlamalarda meslekte 20, 30 ve 40 yıllarını dolduranlara hizmet plaketleri verilmektedir. Birinci mezunlar 2016 yılında 50. yıl plaketlerini alacaklardır. AND’ın diyetisyenler günü kutlamasına 2008 yılında başladığı dikkate alınırsa TDD’nin bu manada bir öncülük yaptığı söylenebilir. İngiltere Diyetisyenler Derneği üye sayısı 6500 kadardır ve dernek ofisinde hepsi maaşlı 25 kişi çalışmaktadır. Şimdi 2000 dolayında üyesi bulunan TDD ofisinde maaşlı-görevli (son 15 yıldır) yalnızca bir kişi çalışmaktadır. Bu da TDD’nin özverili çalışmalarının değerli bir göstergesidir. Son yıllarda pek çok kısım mezun vermeye başlamıştır, bu da TDD’nin üye sayısında değerli bir artış yaratacaktır. Bu artışla mesleğin yurt içi ve yurt dışı etkinliklerde daha çokça taraf alabileceği, böylelikle hem eğitim kalitesinin hem de meslek mensuplarının sıhhat yerindeki aktifliğinin daha çokça hissedilir olacağı kuşkusuzdur. Diyetisyenliğin Geleceği 1900’lü yılların 2. yarısına kadar pek çok memlekette diyetisyenler daha çok hastaların besin gereksinimlerini karşılayan ve beğenebilecekleri yemeklerin imalatı için besin denetimi, işçi seçimi ve eğitimi, hijyen ve maliyet denetimi üzere daha çok idare ve murakabe sorumlusu olarak çalışıyorlardı. Hastane malnütrisyonlarının değerli orantıda artışı, bu durumun hastanın tedavi muvaffakiyetini düşürmesi, hastanın hastanede kalış mühletinin artması, prognozun berbat olması ve araştırmalarla marazların tedavisinde insana kişisel olarak planlanan diyetlerin aktifliğinin saptanmasından sonra diyetisyenlerin tedavi diyetisyeni olarak çalışmaları farklı bir boyut kazanmış ve çalışma yerleri gelişimlere karşılık verebilmek için artmıştır.

Pek çok memlekette diyetisyenler; diyabet diyetisyeni, obezite diyetisyeni, bariatrik cerrahi diyetisyeni, kanser diyetisyeni, diyaliz diyetisyeni, pediatri diyetisyeni, Sporcu Diyetisyeni üzere meydanlarda uzmanlaşmaya başlamıştır.

Hastalar sıhhat durumlarının değerlendirilmesinde nutrition focused physical examination-beslenme odaklı fizik muayene (NFPE) yapılmadan tedavi programına alınmamaya başlanmıştır. Sporda muvaffakiyet için sporcunun ehliyetli ve istikrarlı beslenmesi öncelikli koşuldur.

Bu bağlamda pek çok spor kulübü bünyesinde diyetisyen istihdamına başlamıştır.

Tedavide hastane mutfaklarında hazırlanan diyetlerin pek çok hasta için daha hususî (tüple beslenmeye uygun) hazırlanması gerekliliği, yeme güçlüğü olan hastalarda daha kişisel eserlerin kullanılma gerekliliği, bu ortamda kişisel beslenme eserleri üretimini farz kılmış ve piyasaya çok çeşitli parenteral ve enteral beslenme eserleri sürülmeye başlanmıştır. Bu gelişmelere koşut olarak 7

Hastanelerde Enteral Parenteral Beslenme Üniteleri kurulmuş ve diyetisyen bu ünitelerin en değerli kesimi haline gelmiştir.

Bu gelişmeler çerçevesinde pek çok klinikte medikal beslenme tedavisi (medical nutrition therapy) tabiri kullanılmaya başlanmıştır.

Artık hastaya yalnızca diyetin düzenlenmesi ile diyetisyenin vazifesi bitmemekte, hastanın bu diyeti uygulayabilmesi için eğitilmesi ve izlenmesi gerekmektedir.

Hastalar nasıl ki uzun yıllar sağlıklı kalabilmek için yılda bir-iki defa tabip ve diş tabibi denetimine gitmek zorunda ise tıpkı biçimde diyetisyenlere de başvurmak ve diyetlerinde düzenlemeler yaptırmak ve izlenmek ihtiyacındadırlar.

Hastaların ehliyetli ve sağlıklı beslenebilmeleri ve malnütrisyonun önlenmesi için hastalar için hazırlanan yemeklerin hastanın besin gereksinimlerini yanlışsız ölçüde karşılaması kadar, hastanın beslenme alışkanlıklarına makullüğü, yemeğin pak ve sağlıklı bir ortamda hazırlanması ve hastanın damak tadına makul olması da bir o kadar değerlidir.

Bu nedenle başkan diyetisyenlik meydanında da büyük değişimler yaşanmış ve mutfaklarda yemek üretimleri için gelişmiş mutfak araç ve gereçleri yanında Cook and Chill (Pişir-Soğut), Cook and Freeze (Pişir-Dondur), Sous-Vide (vakumlu torbalarda paketlenip ön pişirilmeye tabi tutulmuş donmuş besin) ve Freeze-Dry (Dondur-Kurut) üzere yollar kullanılmaya başlanmış, buna bağlı olarak yemek hazırlama ve pişirme nispeten kolaylaşmıştır.

Uzunca bir periyot yemekler kurumların mutfaklarında hazırlanmış ve bazılarında sıcak yemek otomobilleri ile servislerde hastalara dağıtılmış, bazılarında mutfakta hasta tepsilerine konularak tepsilerin hastalara ulaştırılması sağlanmıştır. Bu nedenle de izolasyonlu sıcak yemek tabakları ya da tepsileri kullanılmaya başlanmıştır.

Yeni gelişmelere bağlı olarak yemekler, yemek üretim fabrikalarında hazırlanmakta, paketlenmekte ve kurumlara hazır olarak sunulmaktadır. Bu sistemlerde bilgisayar destekli pek çok program kullanılmaktadır. Bu nedenle klinik diyetisyenlerin de, başkan diyetisyenlerin de Information Technology-Enformasyon Teknolojisi (IT) konusunda donanımlı olması gerekmektedir (Bell, 1985).

Bir sair gelişme de mutfak artıkları konusunda yaşanmaktadır. Biyoyakıt tasarrufunun artması, kurum mutfaklarında yemek artıklarının değerlendirilmesini farz kılmış ve mutfaklarda artıkların ayrılması ve ilgili alanlara gönderilmesi üzere pek çok süreci farz kılmış, bu da başkanın aktifliğini daha da arttırmıştır. Bu gelişmeler ahir başkan diyetisyenlik ortamlarında çalışan diyetisyenlerin ecirleri sair ortamlarda çalışanlardan daha yüksek bir hale gelmiştir. Zira hastanın yemeğinin hastaya gerçek vakitte, sahih ölçüde ulaştırılması ve hastanın bunu tüketmesinin sağlanması tedavinin en değerli basamağı olmuştur. Tedavi, hastaya diyet düzenleme aşamasından hastanın yiyeceği yemeklerin hasta tepsisine alınması ve hastaya ulaştırılmasına kadar geçen tüm aşamalarda diyetisyen teftişini mecburî kılmaktadır.

Diyetisyen hasta ve tabip arasında adeta bir arabulucu olarak çalışmakta ve hastanın istekleri (lezzet ve ilgi) ile tabiplerin istekleri (kolay servis edilen) çerçevesinde hastanın illetine mütenasip besin gereksinimlerini karşılayacak, kolay tüketilecek ve hastanın isteklerine mütenasip diyet düzenlemek için büyük gayret göstermesi gerekmektedir. Bu nedenle hastanelerde başkan diyetisyen ve tedavici diyetisyen koordinasyonlu ve faal bir formda çalışmak zorundadır. Bunun için de diyetisyenlerin işçi eğitimindeki etkinliklerinin de artmasına koşut olarak muhabere becerileri, eğitim formülleri ve araçları konusunda da hizmet içi eğitim sertifikaları almaya başlamışlardır.

Amerika Birleşik Devletlerinde, şirketlerin bünyelerinde diyetisyen çalıştırılması teşvik edilmekte ve hastaların hastane masrafları için kıymetli olan geri ödemeler listesine diyetisyenlik hizmetinin alınması da başlamış bulunmaktadır.

Zira beslenme tedavisi, hastanın güzelleşmesinde temel etkendir, hastanın ömür kalitesini arttırmakta ve sıhhat harcamalarını, bilhassa de ilaca harcanan parayı azaltmaktadır. Pek çok sigorta şirketi diyabet diyeti, bariatrik cerrahi sonrası diyet ve kronik renal yetmezlik diyetlerini sigorta kapsamına almaya başlamışlardır. Az sayıda olsa da birtakım sigorta şirketleri de anorexia, bulimia, marasmus, PEM (Protein Kuvvet Malnütrisyonu) üzere yeme bozuklukları diyetlerini, hipertansiyon, ülser, enterit, kalp damar marazları diyetlerini ve gebe ve emzikli diyetlerini sigorta kapsamına dâhil etmektedirler. Diyet danışmanlıklarının sigorta kapsamına alınması için hastaların diyetisyene yönlendirilmelerinin sağlanması çok değerlidir (Khan, 2011). Sonuç ve Teklifler Tüm bu gelişmeler, diyetisyenlik mesleğinin de pek çok yerde gelişme gösterdiğinin ve diyetisyenlerin çalışma ortamlarının gün geçtikçe artacağının kıymetli göstergeleridir.

Bu gelişmelere ayak uydurabilmek için üniversitelerdeki beslenme ve diyetetik kısımlarının çağdaş haber ve deneyimle diyetisyen mezun edebilmek için eğitim programlarında daima düzenleme yapmaları ve eğitim takımlarını güçlendirmeleri gerekir.

Beslenme bilimi; tüketilen besinleri, bu besinlerin bileşiminin tahlilini, birbirleriyle etkileşimlerini ve vücuttaki fonksiyonlarını;

Diyetetik bilimi, besinlerin illetlerden korunma ya da marazların tedavisinde ne cins bir beslenme planı ile sunulması gerektiğini temel alarak gelişmeye devam etmektedir.

Beslenme biliminin tarihin tüm devirlerinde insan ömrü ve sıhhati için ön planda olduğu, ilmî ve teknolojik gelişmelerle beslenme ve diyetetik biliminin daima geliştiği, beslenme malumatlarının yenilendiği görülmektedir. Bu dinamik bilim ortamı insan hayatının merkezinde olup, sıhhati gelecekte de etkilemeye devam edecek üzere görünmektedir.

Diyetisyenlik, büyüme, gelişme ve ömür uzunluğu tüm bireylerin sıhhatinin korunması, geliştirilmesi, hayat kalitesinin arttırılması için beslenme biliminin unsurları doğrultusunda ferdî ve toplu beslenmenin plân ve programlarını düzenleyen; besin ögesi, besin ve beslenmeden kaynaklanan sıhhat dertlerini araştıran, kıymetlendiren, tahlil yolları bulan; var olan besin kaynaklarının iktisat ve sıhhat kurallarına iyi olarak kullanılmasını sağlayan, besin teftişini yapan, bu bahislerde fizyolojik, ruhsal ve sosyolojik olarak sağlıklı ömür biçimlerinin benimsenmesi maksadıyla bireyi ve topluluğu haberlendiren, bilinçlendiren, doğuştan ve sonradan oluşan marazlar ve gayri hususî durumlarda tıbbî ve cerrahî tedavilere münasebetli, doğal ve tedavi edici besinlerin bileşimlerine nazaran diyet programı plânlayan, eğitim veren, eğitim programlarını plânlayan, uygulatan ve izleyen sıhhat meslek meydanıdır.

Not - Bu meslek öbeği, birinci olarak 1961 yılında ILO (International Labour Organisation) tarafından yapılan meslek sınıflandırılmasında 0.69 kodu ile, 1988 yılında ise 32.23 kodu ile standardlaştırılmıştır.

Diyetisyen, sıhhatle ilgili rastgele bir yüksek talim kurumunun en az 4 yıllık (bir yıl hazırlık ile 5 yıl) beslenme ve diyetetik eğitim-öğretim programını tamamlayarak “Beslenme ve Diyetetik Lisans Diploması” ile “Diyetisyen” unvanı alarak diyetisyenlik mesleğini yapmaya ve tatbike hak kazanan kişidir.

Beslenme ve diyet mütehassısı Diyetisyen ünvanını diploma ile aldıktan sonra: Beslenme bilimleri, Diyetetik programı, Toplu beslenme sistemleri ve topluluk beslenmesi ya da Klinik diyetisyenlik( Eriskin ve Evlat Marazları ), Halk sıhhati diyetisyenliği, Başkan diyetisyenliği ve Eğitim ve araştırma diyetisyenliği, Sporcu Beslenmesi anabilim / bilim kısımlarında bilim bilirkişiliği ve doktora programlarına katılmaktadırlar besin, beslenme ve diyetetik meydanında bilim bilirkişiliği ve/veya doktora aşaması almış diyetisyendir.

Besin ve beslenme ortamı, besinlerin üretiminden insan vücudunda kullanılmasına değin tüm aşamalarda insan-besin, besin ögesi-besin ögesi, besin-ilaç, besin ögesi-ilaç arasındaki etkileşimleri, besinin işlenmesi, hazırlanması, pişirilmesi, depolanması, vb. sırasında oluşan değişimlerin besin ögelerine tesirlerinin incelenmesi yanında, değişik faaliyet durumlarında, değişik yaş ve cinsiyet kümelerinin güç ve besin ögeleri muhtaçlıklarının belirlenmesi; besin ögelerinin metabolik etkileşimlerinin, toplulukların tarihten günümüze beslenme alışkanlıkları ve uygulamalarıdır.

0.2.10 Diyetetik ; hastalık ve sıhhat durumlarında bireyler ve öbekler için beslenme biliminin unsurları doğrultusunda beslenme plânlarının yapılması, hastaya ve illete hususî diyetlerin geliştirilmesi, düzenlenmesi, bu diyetlerin münasebetli halde hazırlanmasının teftişi, hastanın tedavisinde değerli mekanı olan diyetin hasta tarafından kullanılması için, elverişli olmayan beslenme alışkanlıklarının münasip olanlarla değiştirilmesini amaçlayan davranış tedavisini uygulayarak bireylerin eğitimi ve izlenmesi üzere hususlardır.

0.2.11 Diyet tedavisi marazın uygunlaştırılması ve düzgünlük halinin devamı emeliyle besinlerin hastalık bulgularına dayalı olarak kullanılmasıdır.

- Mesleğine ait mevzuat .- Mesleksel terim .- Sorun çözme yeteneği, - Mesleksel teknolojik gelişmeleri takip etme., - Toplulukların beslenme kültürlerini öğrenme .- Beslenme eğitimi yapabilmek için gerekli haber, öğretme ve davranış kazandırma, - Beslenme ortamlarında çalışanları yönetme, organize etme ve denetleme haber ve., - becerilerini geliştirmesi için gerekli hizmet içi eğitim programlarını organize etme yürütme Mesleksel bahislerde araştırmalar yapabilme , - Mesleksel mevzularda danışmanlık ve yöneticilik yapabilme, - Mektep, oda, dernek vb. mesleksel kuruluşların düzenlediği seminer, konferans, sempozyum, mesleksel içtima ve geliştirme eğitimi üzere faaliyetlere katılma..

0.2.12 Toplu beslenme yeri

0.2.16 Topluluk beslenmesi sahası :toplumun beslenme durumunun belirlenmesi, beslenme probremlerinin ve nedenlerinin belirlenerek kıymetlendirilmesi, önceliklerin saptanması, devletin umum beslenme seviyesinin geliştirilmesi için tahlil yollarının aranması, önerilmesi, besin plân ve siyasetlerinin oluşturulması, uygulanması ve topluluğun beslenme cephesinden eğitilmesi üzere işlevleridir.

0.2.17 Beslenme epidemiyolojisi; beslenme ve sıhhat meselelerinin ya da vesair toplumsal olgu ve hadiselerin topluluktaki dağılımlarını, etkileyen nedenleri, meselelerin önlenmesini ve denetimini sağlamak üzere tahlil yollarının geliştirilmesidir.

0.2.18 Beslenme ekolojisi ;insan ile fizikî, biyolojik, çevre ve kültürel etrafı arasındaki karşılıklı etkileşimin besin ve beslenme cihetinden incelenmesidir.

ICS 03.040; 03.100.30 TÜRK STANDARDI TASARISI tst 3 0.2.19

Beslenme antropometrisi; değişik yaş ve cinsiyetteki bireylerin birtakım fizikî boyutlarının (ağırlık, uzunluk uzunluğu, göğüs, kol , baş, bel ve kalça etrafı, deri kıvrım kalınlığı vb.), nispetlerinin ve vücut bileşiminin (vücut yağ, yağsız doku ölçüsü vb) ölçülmesi işlevleridir.

0.2.20 Beslenme antropolojisi; toplulukların besin ve beslenmeye ait tavır ve davranışları ile bunu etkileyen kültürel ve toplumsal nedenlerini inceleyen ve araştıran bilim koludur.

0.2.21 Besin kimyası ve tahlilleri; besinlerin bileşiminde bulunan proteinler, yağlar, karbonhidratlar, vitaminler, mineraller, renk ve lezzet ögelerinin kimyasal yapısı, sınıflandırılması, özellikleri, işlevleri, besin sanayiinde kullanılan kimi enzimlerin özellikleri, işlevleri, duyusal kalite değerlendirmelerinin kalitatif ve kantitatif tahlil teknikleri ile incelenmesidir. 0.2.22 Beslenme biyokimyası; beslenme, biyokimya, moleküler hücre biyolojisi hususlarının örtüştüğü noktaları karbonhidrat, protein, lipit, vitamin ve minerallerle ilgili metabolik ve düzenleyici faktörlerden kimilerini (enzim, hormon vb.) inceleyen bilim kısmıdır.

0.2.23 Besin hijyeni; besin, işçi ve besin hazırlama ortamlarında sıhhat koşullarının oluşturulması ve korunması, besinlerin üretiminden tüketimine kadar her türlü hastalık etmenlerinden arındırılmasını mevzu alan bilim koludur.

0.2.24 Besin sanitasyonu; besin, işçi ve besin hazırlama ortamlarında aklık araç ve gereçleri yardımı ile sağlıklı arilik koşullarının oluşturulması ve sürekliliğinin sağlanması sürecidir.

0.2.25 Besin denetimi ve mevzuatı; besin kalitesi, özellikleri, besin güvenliğini bozan etmenler, besinle ilgili yasal düzenlemeler ve yaptırımlara ilişkin kuralların tamamıdır.

0.2.26 Besin mikrobiyolojisi; besinlerle taşınan marazlar, besin zehirlenmeleri, hayvandan beşere geçen marazlar (zoonozlar), su, süt, et ve türevlerinin, konserve besinlerin bakteriyolojik denetimi, taşıyıcılar ve bunların besin hazırlama ve besin teknolojisindeki tedbirlerini teorik ve lâboratuvar çalışmaları ile inceleyen bilim kısmıdır.Türkiye Diyetisyenler Derneği, Hacettepe Üniversitesi Beslenme ve Diyetetik Kısmı mezunları tarafından1969 yılında kurulmuştur. Diyetisyenler, meslek üyelerini bir birlik altında toplamak, mesleksel gelişimlerine destek vermek, mesleksel pratiklerine yönelik standartları oluşturmak, yasal düzenlemeleri sağlamaya yardımcı olmak için bir meslek örgütüne gereksinim duymuşlardır. Diyetisyenler Derneği’nin unvanında “Türkiye” sözünü kullanmasına müsaade verilmesi Bakanlar Kurulunca 4/8/1975 tarihinde kararlaştırılmıştır. İçişleri Bakanlığının 18/12/1974, 27/6/1975 günlü ve (A) 278244, (A) U-4/278245, (A)-U4/109626 sayılı metinleri üzerine, 22/11/1972 günlü ve 1630 sayılı Kanunun 53 üncü hususuna nazaran Bakanlar Kurulunca 4/8/1975 tarihinde kararlaştırılmıştır. Bakanlar Şurasının Karar Sayısı; 7/10400 Kararname, 21 Eylül 1975 tarih ve 15363 Sayılı Resmi Gazete’de ilgili dernekler arasında 2. sırada 06.06 174 Kod Numarası ile Diyetisyenler Derneği’nin “Türkiye” sözünü kullanmasına müsaade verilmesi kararı yayımlanmıştır. Derneğimiz 21 Eylül 1975 tarih ve 15363 Sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan bu kararname yeterince “Türkiye Diyetisyenler Derneği” unvanını kullanmaktadır.Türkiye Diyetisyenler Derneği, 1994 yılında “Avrupa Diyetetik Dernekleri Federasyonu (EFAD- EuropeanFederation of theAssociation of Dietitians)”na ve 2000 yılında “Uluslararası Diyetetik Dernekleri Konfederasyonu (ICDAInternationalConfederation of DieteticAssociations)”na üye olmuştur.

Sıhhatin temel belirleyicilerinden biri olan beslenme biliminin değerinin kavranmasına koşut olarak diyetisyenlerin haricinde farklı meslek öbeklerinin da mevzuya ilgisi arttı. Ama söylediklerinin büyük bir kısmının beslenme bilimini temellerine dayandırılmadığı ve birbiriyle çeliştiği için baş karışıklığına neden oluyor.

“Diyeti Diyetisyen Yazar”

Şu an doktorların, kimyagerlerin, spor eğitmenlerinin, mühendislerin yahut hiçbir eğitimi olmayan insanların diyet verdiğini görmek mümkün. İşin anlaşılmaz tarafı şu ki kişiler sıhhatlerini harcayarak diğerlerinin cebini dolduruyorlar. Lakin unutulmaması gereken daha çok çalışarak paranızı noktasına koyabilirsiniz ancak bozulan sıhhatinizi geri kazanmak o kadar da kolay olmayacaktır. Diyetisyen beslenme teklifleri geliştirirken ve diyet tedavisi planlarken sıhhat üzerine olan tesirleriyle ilgili kâfi malumata sahip. Gelgelelim bu eğitimi almayanlar sıhhat ve beslenme bilimini hakikat formda bir araya getiremediklerinden kısa vadede hedefe hizmet etmiş üzere görünseler de uzun vadede bireyleri sıhhatinden edebiliyor. Pratikte bakıldığında da son devirde tanınan pratiklerden kaynaklı vefatlar, kalp yetmezlikleri, böbrek fonksiyonlarında ve kemik-kalsiyum istikrarındaki bozukluklar üzere istenmeyen birçok sıhhat meselelerini daha çokça görür ve duyar hale geldik.

Bir diyetisyen mesleğinin 4 yahut 5 yılını yalnızca beslenme ve besin bilimleri, bir yılını da stajla geçiriyor. Üç yıl fizyoloji, anatomi, besin kimyası, mikrobiyolojisi, azık teknolojisi dersleri alıyor. Bir yılı hastalık ve beslenme dersleriyle geçiyor, Son bir yılında da klinik staj yapıyor.Mutlaka hastanelerde staj yaparız. Aslına bakarsanız biz diyetisyenler de tedaviyi, ilaçları biliriz. Lakin haddimizi aşıp ‘Kolesterolün yüksekmiş gel ben sana anti-kolesterol ilacı yazayım’ demiyoruz. Halbuki kimi doktorlar ‘Beslenme çok büyük bir sorun, ben de elimi atayım’ diyor. Lakin tabip olmak bu mevzuda ahkam kesmelerine yetmiyor. Hipokrat yemininin birinci kuralı zarar vermemek. Fakat önerdikleri beslenme modeliyle gut olan, kolesteroleri yükselen hastalar var, onlara zarar veriyorlar.

Diyetisyenler dışında, doktorlar içinde bir küme ki onlar kamuoyunun malumudur, spor eğitmenleri, ne olduğu bilinmeyen kendilerine x yahut y koçu diyen bir küme ve bu isten nemalanmak isteyen sair meslek öbekleri. İşletme egitimi almış, üstüne iki aylık bir sertifika programı yapmış beşerler diyet vermeye çalışıyor.

Bu durum 6225 sayılı yasaya nazaran hata.Diyetisyenlik mesleğinin uhdesinde olan bu isleri yapanlara yasa 1 yildan3 yıla kadar mahpus cezası, 200 günden 500 güne kadar isimli para cezası öngörmektedir.

Bugün Türkiye Diyetisyenler Derneği olarak bunlarla mücadeleyi tüzel olarak sürdürmektedir.

Ehli olmayanların bu işi yapmalarının en büyük sakıncası insan sıhhatini tehdit etmeleridir. Bundan 3-4 yıl evvel bir genç kızımıza bir sağlıklı hayat (!) kliniğinde 45 günde 15 kilo verdirmişlerdi ve genç kız ailesi onu ziyarete geldiğinde ömrünü kaybetmişti, son devirlerde basında mekan alan zayıflama ilaçları ile hayatını kaybeden vatandaşlarımız ise isimli vaka olarak kaldılar.Yakın devranda Mersin imizde genç bir hekimimiz kendisine zayıflama iğnesi enjekte ederek hayatını yitirmiştir.Bu ise ilgi duyulmasının temel nedeni rant, pastadan hisse alabilme hengamesi.

Türkiye’de 4200 civarında diyetisyen var, bu sayı zayıf.100 bin kisiye5 diyetisyen düşüyor. AB memleketlerinde bu sayı 100 bin bireye 16-24 arasında degismektedir.

Diyetisyenlerin çok âlâ müspet ve içtimaî bilimci olması, çok yeterli tahlil sentez yapısı lazım. Ezberle olmaz. Yalnızca bu yılı değil, 10 yıl sonrasını da görmesi, çağdaş olması, yerküreye at gözlüğü ile değil, geniş bir yelpazeden bakması lazım. Anlayacağınız diyetisyenin perspektifi geniş olacak. En değerlisi çok düzgün araştırmacı olacak.

Pekala Amerika bu işi nasıl çözdü? Artık Akademi olan Amerika Diyetisyenler Derneğini kurdu, Registered Dietitian (RD) sistemini getirdi.

Bu sistem ile lisans sonrası 1 yıllık önemli bir pratik ve gerisinden yapılan testi başaranlar diyetisyen olabiliyor. İşte Türkiye’nin de benzeri aşamalardan geçmesi gerekiyor. Böylelikle kimseler kıymetli olacak. Imtihanı aldıysa buyurun iş başına. Alamadıysa teknisyen üzere çalışacak. Imtihan sonuçları ile mektepler da elenecek. Test sonuçlarına nazaran mektep tercihinizi yapacaksınız. Başarılı mektepler öne çıkacak. Yarışma açılacak, kalite artacakHacettepe Üniversitesi Beslenme ve Diyetetik Kısmı memleketimizin yıllarca tek kısmıydı. Daha sonra Kayseri’de Erciyes, Ankara’da birinci vakıf üniversitesi olan Başkent’te açıldı. Gerisinden Gazi Üniversitesi’nde kısım açıldı. Bu kısımların açılması doğaldır ki kolay olmadı. Pek çok uğraş verildi. Günümüzde obezite, kanser, diyabet, hipertansiyon, kalp-damar illetleri, konstipasyon vb. çabucak tüm meselelerin nedeni ya da tedavisi beslenmeye dayanıyor. Türkiye’de hatunların %45’i obez. Hayatın merkezinin beslenme ve diyetetik olduğu tüm yerküre tarafından anlaşıldı. Son yıllarda kardiyolog, dahiliyeci, aile tabibi birtakım tıp hekimleri beslenmeci oluverdiler! “Onu yiyin, bunu yiyin” ya da “Her şey serbest” diye beyanatlar veriyor, kendilerini diyetisyen ilan ediyorlar. Nedeni çok açık. Büyük rant kapısı. Kısmımız hem bu günün, hem de yarının işini yapacak elemanları yetiştiriyor. Ben yeni kısımların açılmasına karşı değilim. Ama maatteessüf ehil akademisyen yok. Bu nedenle yeni açılan mekteplerde, meslektaş öğretmenlerini görmeden mezun olan talebeler var. Kimi mekteplerde veterinerler, birtakım mekteplerde da besin mühendisleri, biyokimyacılar görevlendirilmiş. Bu, mesleğimiz ismine acı bir durum. Acil tahlil gerektiren bir bahis. Ülkmizdeşu anda seksenbeşe yakın beslenme diyetetik kısmı var. Ancak tıpkı sayıda akademisyen yok. Mesleğin akademik yapısını almadan mezun olan bu evlatların yazacağı diyetlerin topluluğa ne kadar yararlı olacağı kuşkulu.

Değerli ikazlar:

“ERKEN YAŞTA ÖLEBİLİRSİNİZ”

Mahsusen zayıflattığı tezi ile bilinçsiz tüketilen bitki ve proteinlerin vücudu olumsuz etkileyeceğini, böbrek ve karaciğer yetmezliği ile sonuçlanan ölümcül vakalara neden olacağını, dünyaca ünlü haltercimiz Naim Sülaymanoğlu’nun buna bir örnek olduğunu anımsayalım.Ayrıca kendini diyetisyen olarak tanıtan insanların araştırılması gerektiğini, diplomasının kesinlikle sorulmasının kıymetini her halukarda akılda tutmalıyız.“Diyetisyenlik bilirkişilik isteyen bir alandır, 4 yıllık yüksek mektep mezunu olmayı gerektirir ve Türkiye’de puanı en yüksek olan fakültelerden biridir.

BESLENME EN TEMEL GEREKSİNİMDİR

“Beslenme, ömürden vefata kadar en temel gereksinimdir” Diyetisyenliğin, hayatta beslenme ile ilgili tüm yerleri kapsar.“Hastalıklarda tıbbi beslenme, evlat tedavisi, gebe ve emziklilik beslenmesi, diyabet ve diyabette tıbbi beslenme tedavisi, toplu beslenme sistemleri, menü planlama, mutfak idaresi ve pişirme teknikleri konusunda işçi eğitimi üzere birçok alan diyetisyenlik mesleğinin kapsamındadır, bu yerlerde verilen 4 yıllık eğitimi tamamladıktan sonra ‘’ beslenme kompetanı ve diyetisyen unvanını alınabilir.

ŞAHSA HUSUSÎ BESLENME PROGRAMINI YALNIZCA DİYETİSYEN YAPAR

Türkiye ve yerkürede kimseye beslenme eğitimini verecek ve hastalıklarda bireye hususî tıbbi beslenme tedavisini hazırlayacak tek kişinin diyetisyenlerdir.“Fakat şu anda topluluk olarak yetkin kimselerden danışmanlık almak tarafına, maatteessüf hiçbir tıbbi eğitim almamış yalnızca emeli para kazanmak olan kimselerden zayıflama diyetleri ve beslenme danışmanlığı alınmaktadır”

MESLEK DOLANDIRICILARINA DİKKAT!

“Bu bir meslek dolandırıcılığı, ihlali ve hatadır. Gelgelelim kanuni açıklar ve bir kontrol mekanizması olmadığından, birçok ismini vermek istemediğim firmalar yalnızca eser pazarlaması yaparak, elemanlarına beslenme bilirkişisi logosu takıp faaliyet göstermektedir. Bunlar, çok kısa vadede zayıflatmak vaadiyle yalnızca para kazanmayı amaçlayan şahıslardır.”

SAÇINI BİLE EN ÂLÂ KUAFÖRE EMANET MİLLET, CANINI DÜŞÜNMÜYOR

“İnsan sıhhati, ruhsal, bedensel ve zihinsel gerçek beslenme temelleri ile oluşur. Lakin niyeyse bireyler saçını kestirirken bile en düzgün ustayı ararken, laf konusu sıhhati olduğunda gereken ehemmiyeti ve inceliği göstermeyebiliyor..

Yetkin ağızlardan haber almak mekanına koca karı ilaçları denen otlara, sanatkarlara, hiçbir vasfı olmayan Ayşelere, Fatmalara ve uyduruk kitaplara rağbet etmektedir”

BİLİM IŞIĞINDA YAPILMAYAN ŞEYLERİN MUTEBERLIĞI YOKTUR

“Bilim ışığında yapılmayan hiçbir şey gerçek değildir. Halkı dolandırmak, aldatmaktan gayrı bir işe yaramaz.”

RANK KAPILARINA DİKKAT

“Büyük bir rant kapısı olarak görüldüğü için, hiçbir eğitimi olmayan ve kendini diyetisyen olarak tanıtan insanlar pazarlama ve ikna kabiliyetini kullanarak, kişilerin umut ve hislerini sömürerek para kazanmaktadır. Şu anda Toplu Beslenme Kurumları dediğimiz yemek şirketleri, sıklık ve estetik merkezlerinin birçoklarında diyetisyen bulunmamaktadır. Buralardaki istihdam kıymetlidir. ”

SPOR SALONLARINA DİKKAT!

“Spor salonları son günlerde televizyonlardan ve medyadan görüldüğü üzere yanlış ve gereksiz eser tavsiye edip, kullandırtarak ölümlere neden olmuşlardır. Besin destek eserleri ve sporcu eserleri bir diyetisyen teftiş ve denetiminde hesaplanarak gereksinimi kadar verilmelidir. Maatteessüf buralarda da emel birkaç eser satıp onun üzerinden para kazanmaktır.”

NAİM SÜLEYMANOĞLU BU YÜZDEN ÖLDÜ

“Hepimizin tanıdığı ulusal haltercimiz Naim Süleymanoğlu’nun irtihal nedeni de budur. Gerektiğinden çok daha ziyade eser kullandırtılarak 30 yılda karaciğer yetmezliğinden öldü. Bu eserler böbrek ve karaciğer yetmezliğine neden olduğu üzere kalp damar rahatsızlıkları ve kansere de davetiye çıkarmaktadır. Zira ziyade protein kansere yol açar. Katiyetle diyetisyen denetiminde verilmelidir.”

BÖLGESEL ZAYIFLAMA OLMAZ!

“Özellikle son yıllarda sıklık ve zayıflama merkezlerinde bölgesel zayıflama diye bir program uygulanmaktadır. Bu türlü bir program olmaz. Buralarda da diyetisyen muhakkak bulundurulmalı, part time değil, tam gün çalıştırılmalıdır”

Halkın ve devletin geleceğiyle oynanıyor

TÜM BAROLARI, VE STK’LARI TOPLUMSAL HASSASLIĞA DAVET EDİYORUZ

Reklam kesimi kullanılıp mahsusen evlatlara alışkanlık kazanacağı obezite, diyabet ve Alzheimer, kanser üzere illetlere neden olacak eserler ulaşılması kolay alanlarda satılarak topluluğun ve memleketin geleceğiyle oynanmaktadır.

Ulusal gelirimizin büyük kısmı maatteessüf sömürgen devletlere ilaç ve cihaz parası olarak gitmektedir. Ulusal bedellere sahip çıkmak, kişinin ruhen, bedenen ve aklen dinamik olmasıyla mümkündür. Biz bu devletin geleceğinin heba olmasını istemiyorsak, tevellüt öncesinden başlayarak beslenmeye dikkat etmeliyiz”

TÜM MÜFREDATLARA BESLENME DERSİ KONMALIDIR

Hali hazırda Tıp Fakültelerinde bile bu ortamla ilgili dersler verilmemektedir.“Sağlıklı bir nesil istiyorsak kreşten Üniversiteye kadar, tüm eğitim kurumlarında müfredatlara beslenme dersi konulmalıdır”

Nutrigenomik ve nutrigenetik ortamında yapılan çalışmalar ve piyasaya birbiri arkasına verilen besin destek eserleri koşutunda diyetisyenlik mesleğinin daha da ehemmiyet kazanacağı açıktır.

Bu bağlamda “danışman diyetisyenlik” de daha büyük değer kazanacaktır.. “Diyetisyenliğin birçok sahada gösterdiği gelişme ile çalışma yerleri gün geçtikçe artacağı göz önünde bulundurulduğunda, “Ülkemizin dört bir tarafında hiç bir fedakarlıktan kaçınmayarak çeşitli problemler içinde mesleğini en uygun halde yapmaya çalışan diyetisyenlerin mağduriyetleri giderilmesini, özlük ve toplumsal haklarının geliştirilmesi için diyetisyenlik Meslek Yasası nın Acilen Çıkarılması Gerektiğini, mesleğin ve devletin geleceği ve halkın sıhhatinin korunması açısından son aşama değerli bir bahistir.