Dünya Coğrafyası Hakkında Bilgi

dünya coğrafyası konu anlatımı,dünya coğrafyası haritası,dünya coğrafyası özellikleri



Dünya Coğrafyası

Dünyamız Samanyolu Galaksisi'ndeki yıldız sistemlerinden güneş sisteminde yer alır Tüm gezegenler elips şeklinde bir yörüngede hareket ederler

AY VE ÖZELLİKLERİ

Ay dünyamızın 150 ’si kadardır Bu sebeple Ayda yerçekimi azdır (dünyadakinin 16 ’sı kadardır)

Ayda atmosfer yoktur Bunun sonucunda; hava ve su yoktur Meteorolojik olay (iklim) görülmez Meteorlar doğrudan ay yüzeyine düşer Sonuçta büyük krater çukurlukları oluşmuştur Jurnal sıcaklık farkı fazladır Bu sebeple mekanik çözülme fazladır Canlı hayatı yoktur İç ısısını kaybetmiştir Bundan dolayı volkanik olay görülmez

AYIN HAREKETLERİ

1) Kendi ekseni çevresindeki hareketi

2) Dünya çevresindeki hareketi

3) Dünya ile birlikte güneş çevresindeki hareketi

*** Ay keza kendi hem de dünya çevresindeki bir turunu benzer sürede (29,5 gün) tamamladığı için dünyadan ayın aralıksız aynı yüzeyi görülür

Ay günü: Dünyadaki herhangi bir meridyenin ard arda iki kere Ayın karşısından geçinceye dek geçen süredir Bu süre 24 saat 50 dakikadır

Güneş günü: 24 saattir

*** Ay günü ile güneş günü arasındaki süre farkından nedeniyle bir yerde Ay her gün bir önceki güne kadar daha geç gözlenir ve gelgit olayı daha geç oluşur

AYIN EVRELERİ

Ayın aydınlık yüzünün dünyadan görünüşünde bir ay baştan başa meydana gelen değişikliklerdir

Yeniay ve dolunay evrelerinde büyük gelgit yaşanır Sebebi dünya, ay ve güneşin benzer doğrultuda olmasıdır Ilk ve son dördünde ise ufak gelgit yaşanır

Güneş tutulması, Ayın Güneş ile Dünya arasına girmesi ve bazı özel koşulların sağlanmasıneticesinde meydana gelirTutulmanın olabilmesi için, Ayın, Dünya etrafındaki yörüngesiyle Dünyanın Güneş etrafındaki yörüngesinin kesişim yerlerini belirleyen düğüm noktalarında ya da bu noktalar civarında (Yeniay safhasında) bulunması gerekir

Bilindiği üzere bir sene içerisinde Ay, Dünya etrafında 12 kez dolanır Dolayısıyla, eğer Ayın yörünge düzlemi Dünya ’nınkiyle çakışık olsaydı, bir yılda 12 defa Güneş tutulması meydana gelebilirdi Lakin şart böyle değildir Ayın yörünge düzlemi ileDünya ’nınki aralarında yaklaşık 5° 9 ’ lık bir açı vardır Bu açı nedeniyle Dünya, Ay ve Güneş, Ayın Dünya etrafındaki her dolanımında tamamen benzer doğrultuda bulunmazlar Böylece her ay bir Güneş tutulması oluşması engellenmiş olur Nitekim bir yılda en az iki, en çokbeş Güneştutulması meydana gelebilir

Ay dünya etrafındaki yörüngesini tamamlarken, dünyanın güneş ve ay aralarında kalmasına niçin olabilir Bu durumda ay yüzeyine düşen güneş ışınları dünya kadar engellenmiş olur Karanlıkta kalan ay kısa süreli de olsa dünyadan gözlenemez bu olaya ay tutulması adı verilir Bulutsuz bir gecede çıplak gözle rahatlıkla fark edilebilen bu durum, güneş tutulmasına kadar, dünya yüzeyinde daha geniş bir alandan gözlenebilir Ay tutulmasının dünya yüzeyinden gözlenebildiği alan dünyanın yarısından 24º değin fazladır

DÜNYANIN ŞEKLİ VE SONUÇLARI

Dünyamızın Ekvatorda şişkin, Kutuplarda basık olan kendine has şeklineGEOİD denir

DÜNYANIN BOYUTLARI

Ekvator çevresi: 40076 km

Kutuplar çevresi: 40009 km

Ekvator yarıçapı: 6378 km

Kutuplar yarıçapı: 6357 km

Karalar yüzölçümü:149 milyon km2(%29)

Denizler yüzölçümü: 361 milyon km2(%71)

KYK ’de karalar %39 denizler %61

GYK ’de ise karalar %19 denizler %81 dir

DÜNYANIN ŞEKLİNİN SONUÇLARI

Ekvatorun uzunluğu tam dairelik bir meridyenin uzunluğundan fazladır

Paralellerin uzunluğu kutuplara dürüst azalır

İki meridyen arasındaki mesafe kutuplara doğru azalır

Güneş ışınlarının düşme açısı kutuplara içten azalır

Yer şekilleri haritaya gerçeğe tam uygun olarak aktarılamaz

Aynı anda Dünyanın yarısı aydınlık (gündüz) yarısı karanlık (gece) olur

Dünyanın çizgisel dönüş hızı kutuplara içten azalır

Yer çekimi kutuplara içten artar

Dünyanın çizgisel dönüş hızı kutuplara dürüst azalır

Yer çekimi kutuplara doğru artar

DÜNYANIN HAREKETLERİ VE SONUÇLARI


Gece gündüz olayı ardalanır (birbirini takip eder)

Güneş ışınlarının düşme açısı günün her saatine göre değişir

Lokal saat farkları oluşur

Jurnal sıcaklık farkları oluşur Buna emrindeki olarak meltem rüzgarları oluşur Mekanik çözülme olur

Aralıksız rüzgarların esme yönünde sapmalar olur

Okyanus akıntılarında sapmalar ve halkalar olur

Dinamik basınç merkezleri oluşur Yönler belirlenir Fotosentez meydana gelir

DÜNYANIN EKSENİ ÇEVRESİNDE DÖNÜŞÜNDE DOĞAN HIZLAR

1) ÇİZGİSEL HIZ VE SONUÇLARI (Enleme alt)

Çizgisel sürat azami Ekvator üzerindedir (1670 kmh) Bu hız kutuplara içten azalır Bunun sonucunda;

Güneşin doğuş ve batış süresi kutuplara doğru uzar

Gece gündüz arasındaki ayrım kutuplara içten artar

Atmosferin kalınlığı Ekvatorda fazla, kutuplarda azdır

Ekvatorda yerçekimi eksik, kutuplarda fazladır

2) AÇISAL HIZ VE SONUÇLARI (Boylama ast)

Dünyanın açılı hızı;

24 saatte: 360°
1 saatte : 15°
4 dakikada :1° dir

*** Açılı sürat her enlemde aynıdır Açılı hız sonucunda lokal saat farkları oluşur

DÜNYANIN YILLIK HAREKETİ VE SONUÇLARI

Dünyanın güneş çevresinde dönerken izlediği yola yörünge, meydana getirdiği düzleme de yörünge düzlemi (ekliptik düzlem) denir Dünyamızın yörüngesi elips biçimindedir

ELİPS BİÇİMİNDEKİ YÖRÜNGENİN SONUÇLARI

Dünyamız güneşe ara sıra yaklaşır, bazen güneşten uzaklaşır Dünyanın güneşe en yakın olduğu tarih 3 ocaktır En uzaktan olduğu tarih ise 4 temmuzdur

Dünya güneşe yaklaşınca güneşin çekim kuvveti artar Bu Nedenle dünya güneş çevresinde daha çabuk dönmeye başlar Sonuçta şubat ayı 28 gündür Yani KYK ‘de kış mevsimi iki gün kısa olmaktadır

Dünya güneşten uzaklaşınca çekim kuvveti ve sürat azalır Sonuçta yaz mevsimi KYK ’de iki gün daha uzun olmaktadır

*** Kısacası elipsoid yörünge mevsim sürelerinin öbür olmasında etkilidir Dünyamızın yörüngesi daire şeklinde olsaydı; mevsim süreleri birbirine eşdeğer olacaktı

MIL EĞİKLİĞİ VE SONUÇLARI

(Ekvator düzlemi ile ekliptik arasında 23°27' , yer ekseni ile ekliptik aralarında 66°33' açı olması)

Dönenceler meydana gelir Dönence: kuzey ve güney yarım kürelerde güneş ışınlarının en son dik geldiği noktalara denir

Matematik iklim kuşakları oluşur

Güneş ışınlarının düşme açısı yıl her tarafında değişir Güneş ışınları sene içinde dönencelere birer defa, dönenceler arasına da ikişer kere düşey açıyla düşerler Dönenceler dışarıya hiçbir yere güneş ışınları tepede olan olarak düşmez


Mevsimler oluşur Dört mevsimin tek yaşandığı kuşak ılıman kuşaktır Sebebi: güneş ışınlarının düşme açısında yıl baştan başa değişikliğin artı olmasıdır

Aynı tarihlerde kuzey ve güney yarımkürelerde bambaşka mevsim yaşanması

Gece gündüz uzunluğunun sürekli değişmesi

Güneşin doğuş ve batış konumu ile saatinin değişmesi

Muson rüzgarlarının oluşması

Aydınlanma dairesinin aralıksız değişmesi

Yelken Direği bölgelerinde 24 saatten uzun gece ve gündüzlerin oluşması Örnek: Kutup noktalarında 6 ay gündüz, 6 ay gece yaşanması

Dönence ve matematik iklim kuşaklarının oluşmasında yalnızca dingil eğikliği etkilidir Diğerlerinin oluşmasında aks eğikliği ile birlikte yıllık hareketin de etkisi vardır *