Kurumsal Sosyal Yükümlülük

Günümüzde tüketicilerin bilinç düzeylerinin yükselmesiyle birlikte tüketicilerin işletmelerden olan beklentilerinde de bir takım değişiklikler meydana gelmiştir Önceki dönemlerde tüketicilerin işletmelerden olan beklentisi mahsul ve hizmetlerin kalitesi ve fiyatı üzerinde odaklanmışken, 1990 ’lı yıllardan itibaren tüketiciler bu beklentilere ek olarak kendilerine ürün ve hizmet sunan işletmelerin sosyal sorumluluğa ve ahlaka uygun faaliyet göstermesini de bekler hale gelmişlerdir Bu koşul kurumsal sosyal mesuliyet (KSS) kavramının önemini arttırmıştır
Kurumsal sosyal mesuliyet kavramı ilk olarak Bowen tarafından 1953 yılında ortaya atılmıştır Bowen kurumsal sosyal sorumluluğu normatif bir şekilde tanımlamış ve işletmelerin karar alırken içinde bulundukları toplumun maksat ve değerlerini de dikkate alma zorunluluğu olarak tanımlamıştır Günümüze kadar kurumsal sosyal mesuliyet kavramı genişlemiştir Günümüzde en çok kabul gören kurumsal sosyal yükümlülük tanımlarından biri de Carroll ’a aittir Carroll ’a kadar kurumsal sosyal sorumluluk işletmelerin idareli açıdan karlı olmasını, kanunlara uymasını, ahlak davranmasını ve herhangi bir çıkar beklentisi olmadan içinde bulunduğu toplumun yaşam kalitesini arttırmak için gönüllü olarak bir takım eylemlerde bulunmasıdır
Kurumsal sosyal yükümlülük tanımları incelendiğinde, kurumsal sosyal sorumluluğun başlıca unsurları şu şekilde sıralanabilir:
• Uzun vadeli bakış açısı: Kurumsal sosyal yükümlülük kısa vadeli kazanımlardan ziyade uzun vadeli bir manzara açısına sahiptir
• Yasaların beklentisinden ötesi: Kurumsal sosyal mesuliyet, işletmelerin yasaların kuytu çerçevesinden sıyrılıp, kendilerinden beklenen hukuki sorumlulukların ötesine geçmesini hedeflemektedir
• Paydaşlara karşısında sorumluluk: Kurumsal sosyal mesuliyet, sadece hissedarlara karşısında değil, bütün paydaşlara karşı olan sorumluluklara vurgu yapmaktadır
• Sosyal anlaşma: Sosyal sözleşmeden amaç, toplumun işletmeye bir çalışma izni vermesidir Toplum bu izni, işletmenin yasal beklentilerin dışarıya toplumun beklentilerine de saygı göstermesi karşılığında vermektedir
• Bağlamsal süreç: Kurumsal sosyal mesuliyet bağlamsal bir süreçtir, bir başka ifadeyle uyuşuk değildir Toplumdaki değişmelere paralel olarak kurumsal sosyal sorumluluk faaliyetleri de değişecektir
• İşletmelerin meşruiyeti: İşletmelere meşruiyetlerini toplum vermektedir İşletmeler bu meşruiyeti edinmek namına, toplumun beklentilerine duyarsız kalmamalıdırlar
Bu tanımlardan meydana çıkan sonuç, kurumsal sosyal sorumluluğun işletmelerin kar elde etme amacı dıştan da bazı görevleri olduğudur İşletmeler karar verirken yalnızca elde edecekleri karı göz önüne almamalıdırlar, bunun yanı sıra alacakları kararların içinde bulundukları topluma olan etkilerini de göz önüne almalıdırlar Carroll kurumsal sosyal sorumluğa ilişkin dört boyutlu bir model kurmuştur:
1 Hesaplı Sorumluluklar: İşletmeler kuruluş amaçları gereği birincil aşamada hissedarlarına karşısında sorumludurlar Bu sorumlulukları gereği işletmeler mülk ve hizmet üretmeli ve ürettikleri mal ve hizmetleri karlı bir şekilde satmalıdırlar
2 Hukuki Sorumluluklar: İşletmeler ikinci aşamada etkinlik gösterdikleri ülkedeki yasalara uygun bir şekilde faaliyet göstermelidirler
3 Etik Sorumluluklar: İşletmeler yazılmış olan yasalara ek olarak, toplumun kendilerinden beklediği yazılı olmayan etik kurallara da uymalıdırlar
4 Gönüllü Sorumluluklar: İşletmeler etkinlik gösterdikleri toplumun yaşam kalitesini arttırmak için de bir takım eylemlerde bulunmalıdırlar Bu boyutun öteki boyutlardan farkı, işletmelerin gönüllü mesuliyet zarfında herhangi bir eylem yapmasalar deha toplumdan herhangi bir tepki görmeyecek olmalarıdır
Günümüzün küreselleşen dünyasında ayrı ülkelerde yaşamış insanların birbirleri üzerindeki etkileri kademeli olarak artmaktadır Dünya genelinde nüfus artmakta, doğal kaynaklar ise çabuk tükenmekte veya kirlenmektedir Böyle bir ortamda, tüm bireylere olduğu gibi işletmelere de önemli görevler düşmektedir Kurumsal sosyal yükümlülük konusu insanlığın ve işletmelerin geleceği için bütün işletmeler göre dikkate alınması gereken bir konudur İnsan uygarlığının ömrü uzun vadede olur ya de kurumsal sosyal yükümlülük faaliyetlerine emrindeki olarak şekillenecektir
Kaynakça:
SÖKMEN, A ve TARAKÇIOĞLU, S, Mesleki Etik, Detaylar Yayın, 2019
CARROLL, A B, The pyramid of corporate social responsibility: toward the moral management of organizational stakeholders, Business Horizons, 34(4), 1991