Türkiye'nin en güncel forumlardan olan forumdas.com.tr'de forumda aktif ve katkısı olabilecek kişilerden gönüllü katkıda sağlayabilecek kişiler aranmaktadır.
iltasyazilim
FD Üye
TOPRAK VE TOPRAK EROZYONU
1 Toprak:
Yerkabuğunu yaratıcı kayaçların aşınması ile ortaya meydana çıkan minerallerden ve canlı kalıntıları olan organik maddelerden oluşan, içinde geniş bir canlılar topluluğu bulunduran, bitkilerin yaşmasını ve beslenmesini karşılayan ve yer kabuğundaki kayaçların üzerini örten ince tabakaya toprak denir
2 Toprağın Oluşumu ve Toprak Oluşumuna Tesir Eden Faktörler:
a) Toprağın Oluşumu:
Toprağın oluşabilmesi için ilk kez yeryüzündeki kayaçların çözülmesi yani kayaçların parçalanması, ufalanması ve ufak parçalara ayrışması gerekir Kayaçlar, dış olayların etkisi altında zamanla değişikliğe uğrayarak paslanmış, çürümüş gibi bir görünüm alır Zamanla kayaçları oluşturan mineraller arasındaki tahvil gevşer ve kayaçlar minik parçalara ayrılır, ufalanır Kayaçların ufak parçalara ayrılmasına çözülme denir Çözülmeye uğrayan kayaçların yüzeyi zamanla, (ayrışmış) mineraller, canlı kalıntıları (organik maddeler) ve mikroorganizmalardan oluşan bir örtüyle kaplanır Ayrılan bu parçalar toprağın oluşmasını sağlar Toprak, uzun yıllar süren bir başkalaşım süreci sonucu oluşmuştur
b) Toprak Oluşumuna Tesir Eden Faktörler:
Toprak oluşumuna etki eden faktörler;
• İklim koşulları,
• Belli Başlı kayanın özellikleri,
• tümör,
• Eğim koşulları,
• Yaradılış süresidir
Toprağın oluşabilmesi için kayaçların çözünmesi gerekir Kayaçların çözülmesi üç yolla gerçekleşir
I Maddi (Mekanik) Çözülme:
Kayaçların, kimyasal yapıları değişmeden, yalnızca fiziksel yapılarında görülen parçalanma, ufalanma ve ayrışma olayıdır Somut çözülme, daha fazla fazla sıcaklık farkı görülen yerlerde, kayaçların gündüzleri fazla sıcaktan genişlemesi, geceleri de fazla soğuktan dolayı büzülmesi sonucu gerçekleşir (Islanma, kuruma, donma – çözülme, çay, buzul, rüzgâr ve sıcaklık farkı baştan sona somut çözülme gerçekleşir Türkiye ’de ise denizden uzaktan iç kesimlerde görülür)
II Kimyasal Çözülme:
Kayaçları oluşturan minerallerin, suyun etkisiyle eriyerek kimyasal bileşimlerinin değişmesi sonucundaki parçalanma, ufalanma ve ayrışma olayıdır Sıcaklık farkının az, yağışın bol olduğu alanlarında görülür
III Biyolojik Çözülme:
Bitki köklerinin kayaçların arasındaki çatlaklara girerek büyümesi ile (çatlakları genişletip) kayaçların ufalanmasına katkıda bulunması olayıdır Diğerlerine göre daha gizli kapsamlıdır
3 Toprağın Tabakaları:
Toprak, özelliklerine ve oluşumuna göre dört tabakadan oluşur
a) Birinci Katman:
Toprağın en üstteki tabakası, bitkisel artıkların ayrışması ile oluşmuştur ve organik madde bakımından zengindir Genellikle koyu renklidir Ur bu tabakada tutunur ve yetişip gelişir Bitki artıklarının toprakta birikmesiyle oluşan, koyu renkli organik maddeye humus denir Humus, kayaların ufalanması veya ayrışmasında etkin değildir Toprağa verimlilik kazandıran bir maddedir
b) İkinci Katman:
İkinci katman, toprağın birinci tabakasından taşınan, kireçler, killer ve minerallerin biriktiği ham toprak tabakasıdır
c) Üçüncü Tabaka:
Üçüncü katman, toprağın oluştuğu belli başlı kayacın özelliğini içeren ayrışma tabakasıdır
d) Dördüncü Tabaka:
Dördüncü katman, toprağın başlıca özelliğini belirleyen başlıca kayacın bulunduğu tabakadır
4 Toprak Çeşitleri:
Topraklar, yapılarına tarafından killi, kumlu, kireçli ve humuslu toprak olarak 4 grupta incelenir
a) Kumlu Toprak:
Hafif ve su alıkoyma özelliği olmayan topraklara kumlu toprak denir Bu tür topraklar suyu kısa sürede tabana ulaştırırlar
Pamuk, karpuz gibi bitkilerin yetiştirilmesi için kullanılırlar
b) Humuslu Toprak:
Bitki ve hayvan kalıntılarının çürümesiyle oluşan, koyu renkli, yumuşak ve su tutabilen verimli toprağa humuslu toprak denir Bu cins topraklar kavrulduğunda içinde canlı kalıntısı bulundurduğu (karbon yandığı) için yanık kokusu verir
Tarım için en elverişli toprak çeşididir
c) Killi Toprak:
Ağır, su tutabilen, zor işlenen, kil bakımından varlıklı olan, asitlerden etkilenmeyen ve ısıya dayanıklı toprak çeşitine killi toprak denir Killi topraklar kavrulduklarında sertleşirler (ve camı çizebilecek ışık halkası gelirler)
Killi topraklar, kiremit, tuğla, seramik ve çömlek yapımında kullanılırlar
d) Kireçli Toprak:
Açık renkli, su tutmayan, gevşek yapılı ve yapısında kireç bulunduran toprağa kireçli toprak denir
Kireçli toprak tarıma elverişli değildir
ANEKDOT:
1 Kil, ıslatıldığında esnek, ısıtıldığında kesintisiz sert kalabilen, alüminyum, demir ve
bir takım metalleri de taşıyan verimsiz topraklardan alınan bir malzemedir
2 Killi topraklardan tuğla yapılırken;
• Killi toprak karıştırıcı ve ıslatıcı makinelerle türdeş hamur haline getirilir
• Hamur, kalıplama ve döküm gibi tekniklerle şekillendirilip fırınlanır
• Fırında pişen hamur tuğla haline dönüşür
3 Toprak çeşitlerinin belirlenmesini karşılayan özellikler:
• Toprağın sık veya gevşek yapıya sahip olması,
• Su geçirgenliği (suyu tutup tutmaması),
• Ağır veya hafif yapıda olması,
• Rengi ve kokusu,
• Taneli yapıda olup olmaması
5 Erozyon (Toprak Erozyonu) :
Bereketli toprak örtüsünün su ve rüzgârın etkisi ile aşınıp taşınması olayına erozyon denir Erozyon, tabiatın adi süreci içinde meydana geliyorsa adi erozyon; insanın tabiattaki toprak, su ve bitki arasındaki dengeyi bozması sonucu meydana geliyorsa hızlandırılmış erozyon adını alır (Normal erozyon, genel olarak insan müdahalesi olmayan yerlerde görülür ve çok yavaş olarak gelişir Meraların aşırı derecede otlatılması, ormanların imha edilmesi ile daha az korunan toprak, su ile kolayca taşınabilmektedir ve erozyon hızlanmaktadır)
a) Erozyona Neden Olan Faktörler:
1 Bitki örtüsünün olmaması (ormanların yok edilmesi)
2 Arazinin zorlu ve eğimli oluşu
3 Toprağın fazla işlenmesi (yanlış kullanımı)
4 Meraların fazla otlatılması (meraların tahrip edilmesi)
5 Toprağın eğime paralel sürülmesi
6 Yangınlar ve ani su taşkınları
7 Yağışların baştan savma olması (İklim)
8 Yamacın eğim ve uzunluğu
9 Toprak yapısı
10 Dağınık ve derme çatma yerleşme
b) Erozyonu Azaltan Faktörler:
1 Ağaçlandırma yapılması
2 Meraların fazla otlatılmaması
3 Ürünlerin nöbetleşe dikilmesi
4 Eğimli arazilerde, toprağın eğime düşey sürülmesi
5 Eğimli arazilerde sekiler (taraçalar) yapılması
c) Erozyonun Zararları:
1 Toprağın verimini düşürür
2 Çölleşmeye sebep olur
3 Suları kirletir
4 Mahsul kalitesini düşürür
5 Toprak ve arazi kaybına niçin olur
6 Toprakların su depolama gücünü azaltır
7 Toprağın işlenmesini güçleştirir
d) Erozyon Çeşitleri:
1 Su Erozyonu:
Yağmurun, araziler üzerinde oluşturduğu yüzeysel akışlar ve akarsuların etkisiyle toprağın aşınması ve taşınması olayıdır Ayrıca denizlerde oluşan dalgaların, kıyılardaki kayalara çarpması ve bu kayaları aşındırması ve taşıması da bir su erozyonudur
Su erozyonu iki aşamalıdır Önce yağmur damlalar bir uçtan bir uca toprak çözünür sonra biriken yağmur sularıyla çözünen bu toprak eğim yönüne dürüst taşınır
2 Rüzgâr Erozyonu:
Esinti baştan sona toprağın aşınması ve taşınması olayıdır Yel erozyonu sonucu verimli toprakların kaybı, buharlaşmanın hızlanmasıyla toprak nemliliğinin azalması, bitki büyümesinin yavaşlaması, ulaşımın aksaması ve verimin düşmesi olumsuzluklarını ortaya çıkarmaktadır Taşınan kum ve verimsiz toprak, üretken tarım topraklarını kaplayarak, tarım yapılamaz ayla getirmektedir
Yağış, rüzgâr erozyonunda faydalı bir göreve sahiptir Toprak nemli ya da ıslak olunca rüzgârın onu alıp sürüklemesi epeyce güçtür Fakat toprağın kuru bulunduğu dönemlerde veya yazın esinti etkin olabilir
NOT:
1 İstanbul yakınlarındaki Terkos (Durusu), Ağaçlı ve SinopSarıkum kumullarındaki
gibi rüzgar erozyonuna neden olup büyük sorunlar ortaya çıkarabilir
2 Genel Olarak yerden 30 cm yüksekte, saniyede 5,4 metreden daha seri esen rüzgârlar, rüzgâr erozyonuna neden olmaktadırlar
3 Yeterli tümör bulunmayan düz ve açık arazilerdeki gevşek yapıdaki kum ve toprak esinti etkisiyle diğer yerlere sürüklenir Sürüklenen bu topraklar bazı yerlerde çukurlar, bazı yerlerde de tümsekler oluşturur
4 Erozyon nedeniyle her yıl ülkemizden, Kıbrıs Ada ’sının yüzeyini 25 cm örtecek değin bereketli toprak kaybolmaktadır
5 Ülkemizde erozyon denince, birincil hatırlamamız gereken su erozyonudur Rüzgar erozyonu ülkemiz koşullarında yaygın değildir
6 Erozyon, verimsiz ve benzeri verimsiz bölgelerde bitki örtüsünden yoksun yerlerde çok etkilidir
7 Erozyon bereketli tarım arazilerinin daralmasına ve baraj göllerinin dolmasına niçin olur
8 Erozyonun sıfır ve hafif olduğu alanların Türkiye yüzölçümüne oranı % 13,86'dır Ülkemiz topraklarının % 7943 oranında orta, şiddetli ve çok şiddetli erozyon görülmektedir *
1 Toprak:
Yerkabuğunu yaratıcı kayaçların aşınması ile ortaya meydana çıkan minerallerden ve canlı kalıntıları olan organik maddelerden oluşan, içinde geniş bir canlılar topluluğu bulunduran, bitkilerin yaşmasını ve beslenmesini karşılayan ve yer kabuğundaki kayaçların üzerini örten ince tabakaya toprak denir
2 Toprağın Oluşumu ve Toprak Oluşumuna Tesir Eden Faktörler:
a) Toprağın Oluşumu:
Toprağın oluşabilmesi için ilk kez yeryüzündeki kayaçların çözülmesi yani kayaçların parçalanması, ufalanması ve ufak parçalara ayrışması gerekir Kayaçlar, dış olayların etkisi altında zamanla değişikliğe uğrayarak paslanmış, çürümüş gibi bir görünüm alır Zamanla kayaçları oluşturan mineraller arasındaki tahvil gevşer ve kayaçlar minik parçalara ayrılır, ufalanır Kayaçların ufak parçalara ayrılmasına çözülme denir Çözülmeye uğrayan kayaçların yüzeyi zamanla, (ayrışmış) mineraller, canlı kalıntıları (organik maddeler) ve mikroorganizmalardan oluşan bir örtüyle kaplanır Ayrılan bu parçalar toprağın oluşmasını sağlar Toprak, uzun yıllar süren bir başkalaşım süreci sonucu oluşmuştur
b) Toprak Oluşumuna Tesir Eden Faktörler:
Toprak oluşumuna etki eden faktörler;
• İklim koşulları,
• Belli Başlı kayanın özellikleri,
• tümör,
• Eğim koşulları,
• Yaradılış süresidir
Toprağın oluşabilmesi için kayaçların çözünmesi gerekir Kayaçların çözülmesi üç yolla gerçekleşir
I Maddi (Mekanik) Çözülme:
Kayaçların, kimyasal yapıları değişmeden, yalnızca fiziksel yapılarında görülen parçalanma, ufalanma ve ayrışma olayıdır Somut çözülme, daha fazla fazla sıcaklık farkı görülen yerlerde, kayaçların gündüzleri fazla sıcaktan genişlemesi, geceleri de fazla soğuktan dolayı büzülmesi sonucu gerçekleşir (Islanma, kuruma, donma – çözülme, çay, buzul, rüzgâr ve sıcaklık farkı baştan sona somut çözülme gerçekleşir Türkiye ’de ise denizden uzaktan iç kesimlerde görülür)
II Kimyasal Çözülme:
Kayaçları oluşturan minerallerin, suyun etkisiyle eriyerek kimyasal bileşimlerinin değişmesi sonucundaki parçalanma, ufalanma ve ayrışma olayıdır Sıcaklık farkının az, yağışın bol olduğu alanlarında görülür
III Biyolojik Çözülme:
Bitki köklerinin kayaçların arasındaki çatlaklara girerek büyümesi ile (çatlakları genişletip) kayaçların ufalanmasına katkıda bulunması olayıdır Diğerlerine göre daha gizli kapsamlıdır
3 Toprağın Tabakaları:
Toprak, özelliklerine ve oluşumuna göre dört tabakadan oluşur
a) Birinci Katman:
Toprağın en üstteki tabakası, bitkisel artıkların ayrışması ile oluşmuştur ve organik madde bakımından zengindir Genellikle koyu renklidir Ur bu tabakada tutunur ve yetişip gelişir Bitki artıklarının toprakta birikmesiyle oluşan, koyu renkli organik maddeye humus denir Humus, kayaların ufalanması veya ayrışmasında etkin değildir Toprağa verimlilik kazandıran bir maddedir
b) İkinci Katman:
İkinci katman, toprağın birinci tabakasından taşınan, kireçler, killer ve minerallerin biriktiği ham toprak tabakasıdır
c) Üçüncü Tabaka:
Üçüncü katman, toprağın oluştuğu belli başlı kayacın özelliğini içeren ayrışma tabakasıdır
d) Dördüncü Tabaka:
Dördüncü katman, toprağın başlıca özelliğini belirleyen başlıca kayacın bulunduğu tabakadır
4 Toprak Çeşitleri:
Topraklar, yapılarına tarafından killi, kumlu, kireçli ve humuslu toprak olarak 4 grupta incelenir
a) Kumlu Toprak:
Hafif ve su alıkoyma özelliği olmayan topraklara kumlu toprak denir Bu tür topraklar suyu kısa sürede tabana ulaştırırlar
Pamuk, karpuz gibi bitkilerin yetiştirilmesi için kullanılırlar
b) Humuslu Toprak:
Bitki ve hayvan kalıntılarının çürümesiyle oluşan, koyu renkli, yumuşak ve su tutabilen verimli toprağa humuslu toprak denir Bu cins topraklar kavrulduğunda içinde canlı kalıntısı bulundurduğu (karbon yandığı) için yanık kokusu verir
Tarım için en elverişli toprak çeşididir
c) Killi Toprak:
Ağır, su tutabilen, zor işlenen, kil bakımından varlıklı olan, asitlerden etkilenmeyen ve ısıya dayanıklı toprak çeşitine killi toprak denir Killi topraklar kavrulduklarında sertleşirler (ve camı çizebilecek ışık halkası gelirler)
Killi topraklar, kiremit, tuğla, seramik ve çömlek yapımında kullanılırlar
d) Kireçli Toprak:
Açık renkli, su tutmayan, gevşek yapılı ve yapısında kireç bulunduran toprağa kireçli toprak denir
Kireçli toprak tarıma elverişli değildir
ANEKDOT:
1 Kil, ıslatıldığında esnek, ısıtıldığında kesintisiz sert kalabilen, alüminyum, demir ve
bir takım metalleri de taşıyan verimsiz topraklardan alınan bir malzemedir
2 Killi topraklardan tuğla yapılırken;
• Killi toprak karıştırıcı ve ıslatıcı makinelerle türdeş hamur haline getirilir
• Hamur, kalıplama ve döküm gibi tekniklerle şekillendirilip fırınlanır
• Fırında pişen hamur tuğla haline dönüşür
3 Toprak çeşitlerinin belirlenmesini karşılayan özellikler:
• Toprağın sık veya gevşek yapıya sahip olması,
• Su geçirgenliği (suyu tutup tutmaması),
• Ağır veya hafif yapıda olması,
• Rengi ve kokusu,
• Taneli yapıda olup olmaması
5 Erozyon (Toprak Erozyonu) :
Bereketli toprak örtüsünün su ve rüzgârın etkisi ile aşınıp taşınması olayına erozyon denir Erozyon, tabiatın adi süreci içinde meydana geliyorsa adi erozyon; insanın tabiattaki toprak, su ve bitki arasındaki dengeyi bozması sonucu meydana geliyorsa hızlandırılmış erozyon adını alır (Normal erozyon, genel olarak insan müdahalesi olmayan yerlerde görülür ve çok yavaş olarak gelişir Meraların aşırı derecede otlatılması, ormanların imha edilmesi ile daha az korunan toprak, su ile kolayca taşınabilmektedir ve erozyon hızlanmaktadır)
a) Erozyona Neden Olan Faktörler:
1 Bitki örtüsünün olmaması (ormanların yok edilmesi)
2 Arazinin zorlu ve eğimli oluşu
3 Toprağın fazla işlenmesi (yanlış kullanımı)
4 Meraların fazla otlatılması (meraların tahrip edilmesi)
5 Toprağın eğime paralel sürülmesi
6 Yangınlar ve ani su taşkınları
7 Yağışların baştan savma olması (İklim)
8 Yamacın eğim ve uzunluğu
9 Toprak yapısı
10 Dağınık ve derme çatma yerleşme
b) Erozyonu Azaltan Faktörler:
1 Ağaçlandırma yapılması
2 Meraların fazla otlatılmaması
3 Ürünlerin nöbetleşe dikilmesi
4 Eğimli arazilerde, toprağın eğime düşey sürülmesi
5 Eğimli arazilerde sekiler (taraçalar) yapılması
c) Erozyonun Zararları:
1 Toprağın verimini düşürür
2 Çölleşmeye sebep olur
3 Suları kirletir
4 Mahsul kalitesini düşürür
5 Toprak ve arazi kaybına niçin olur
6 Toprakların su depolama gücünü azaltır
7 Toprağın işlenmesini güçleştirir
d) Erozyon Çeşitleri:
1 Su Erozyonu:
Yağmurun, araziler üzerinde oluşturduğu yüzeysel akışlar ve akarsuların etkisiyle toprağın aşınması ve taşınması olayıdır Ayrıca denizlerde oluşan dalgaların, kıyılardaki kayalara çarpması ve bu kayaları aşındırması ve taşıması da bir su erozyonudur
Su erozyonu iki aşamalıdır Önce yağmur damlalar bir uçtan bir uca toprak çözünür sonra biriken yağmur sularıyla çözünen bu toprak eğim yönüne dürüst taşınır
2 Rüzgâr Erozyonu:
Esinti baştan sona toprağın aşınması ve taşınması olayıdır Yel erozyonu sonucu verimli toprakların kaybı, buharlaşmanın hızlanmasıyla toprak nemliliğinin azalması, bitki büyümesinin yavaşlaması, ulaşımın aksaması ve verimin düşmesi olumsuzluklarını ortaya çıkarmaktadır Taşınan kum ve verimsiz toprak, üretken tarım topraklarını kaplayarak, tarım yapılamaz ayla getirmektedir
Yağış, rüzgâr erozyonunda faydalı bir göreve sahiptir Toprak nemli ya da ıslak olunca rüzgârın onu alıp sürüklemesi epeyce güçtür Fakat toprağın kuru bulunduğu dönemlerde veya yazın esinti etkin olabilir
NOT:
1 İstanbul yakınlarındaki Terkos (Durusu), Ağaçlı ve SinopSarıkum kumullarındaki
gibi rüzgar erozyonuna neden olup büyük sorunlar ortaya çıkarabilir
2 Genel Olarak yerden 30 cm yüksekte, saniyede 5,4 metreden daha seri esen rüzgârlar, rüzgâr erozyonuna neden olmaktadırlar
3 Yeterli tümör bulunmayan düz ve açık arazilerdeki gevşek yapıdaki kum ve toprak esinti etkisiyle diğer yerlere sürüklenir Sürüklenen bu topraklar bazı yerlerde çukurlar, bazı yerlerde de tümsekler oluşturur
4 Erozyon nedeniyle her yıl ülkemizden, Kıbrıs Ada ’sının yüzeyini 25 cm örtecek değin bereketli toprak kaybolmaktadır
5 Ülkemizde erozyon denince, birincil hatırlamamız gereken su erozyonudur Rüzgar erozyonu ülkemiz koşullarında yaygın değildir
6 Erozyon, verimsiz ve benzeri verimsiz bölgelerde bitki örtüsünden yoksun yerlerde çok etkilidir
7 Erozyon bereketli tarım arazilerinin daralmasına ve baraj göllerinin dolmasına niçin olur
8 Erozyonun sıfır ve hafif olduğu alanların Türkiye yüzölçümüne oranı % 13,86'dır Ülkemiz topraklarının % 7943 oranında orta, şiddetli ve çok şiddetli erozyon görülmektedir *
