Yaylı tambur nedir? Yaylı tamburun ozellikleri

Yaylı tambur hakkında bilgi
Yaylı tambur calgısı

Yayla calınan tanbur turuYaklaşık bir asırlık bir mazisi vardırTanburi Cemil Bey tarafından icad edildiDaha sonra Ercument Batanay ve Fahrettin Cimenli tarafından geliştirilerek bugunku haline getirildi


Tanburun eskiden de yayla calındığına dair 15 yuzyılda Abdulkadir Meragi’den gelme rivayetler varsa da gunumuzde bilinen yaylı tanburu ilk olarak Cemil Bey icad etmiştir Turk musikisinde viyolonselin yanısıra pest ses verecek bir enstruman arayışı icinde olan Cemil Bey mızraplı tanburun eşiğine bir kibrit copu koyup yukselterek kemence yayıyla calmayı denediğinde o zamana dek hicbir enstrumandan duyulmamış huzunlu ve duygulu bir ses elde ettiCemil Bey tanburu yaylı olarak ilk defa Mustafa Paşa’ya dinletti Yine bir paşa konağındaki toplantıda ilk kez yaylı tanburunu caldı ve yeni sazın buğulu ve yumuşak sesi dinleyen herkesi buyuledi


Cemil Bey, plaklarındaki Ferahfeza, Bestenigar,Segah, Hicaz,Yegah gibi taksimlerle yanık ninni,gazel ve şarkılar gibi toplam 20 kadar eserini yaylı tanburla caldı,fakat icad ettiği bu yeni sazı fazla geliştirmeden olduğu gibi bıraktıDaha sonra İzzettin Okte,Cemil Bey’de ayrı olan alt telleri birleştirerek viyolonsele yakın bir tını elde ettiOnceleri mızraplı tanbur calan Ercument Batanay yaylı tanburu ilk olarak İzzettin Okte’de gordu ve cok etkilenerek heves ettiDaha sonraları ise mızraplı tanburu tamamen terkederek yaylı tanburuyla meşhur olduBatanay 1950lerde gazinolarda calışmaya başladığında yaylı tanburun sesinin diğer sazlar arasında cok cılız kaldığını gorunce sazını geliştirmek icin careler aradı Cumbuş govdesine tanbur sapı taktıGovdenin icini kadife ile kapladıTelleri kalınlaştırıp akordu tizleştirdiEşik altına klasik kemencedeki gibi lastikler koyduGovdenin icine can direği yerleştirmek ise Fahrettin Cimenli’nin buluşudurBoylece yaylı tanbur gelişmiş bir enstruman halini aldı

Yaylı tanbur,govdesi iki dizin ustune sapı yere dik olarak konularak,viyolonsel yayına benzer bir yayla calınırSes alanı 2 oktavdır ama bazen orta tel kullanılarak 2,5 oktava cıkabilir İnsan sesine en yakın saz olduğu soylenirMızraplı tanburun butun tellerinin eşit yukseklikte olmasına karşın, yaylı tanburun en soldaki iki teli yaklaşık 2 mm yuksektedir Tek veya cift tel takılabilir Cift tel takıldığında iki tel uzerinde birleştirilerek calınırCoğu tanburlarda dort cift olmak uzere toplam sekiz tel vardırAlt tele 0,320,36 mm arası teller tercih edilir Mızraplı tanbura yapılan Bolahenk akorttan daha dik olan Mansur akortla calınır En alttaki Yegah teli diyapazonun Re sesine akortlanır Transpozedeki orta tel kullanımı haric, icrada sadece Yegah teli kullanılır Diğerleri ahenk telleridir


Mızraplı tanburda mumkun olmayan uzun ve bitişik nağmeler yaylı tanbur ile icra edilebilmektedirAncak yaylı tanbur, icra bakımından zaten zor bir enstruman olan mızraplı tanburdan daha da zordur Cunku tanbur yapı itibarıyla aslen mızraplı bir sazdır ve biraz ajiliteli eserlerde icra iyice gucleşmektedir


Yaylı tanbur icracıları coğunlukla mızraplı tanbur calanlardan oluşmaktadırVefat eden Ercument Batanay’dan sonra gunumuzun onemli icracıları Fahrettin Cimenli ve Sadun Aksut’turErtuğrul Erkişi de son yılların tanınan icracılarındandır


Mızraplı tanbur yapımcıları genellikle yaylı tanbur da yapmaktadırlarSaadettin Sandi ve Elif Kızılhan tanınmış yapımcılardır